{"id":572,"date":"2020-05-21T06:10:23","date_gmt":"2020-05-21T06:10:23","guid":{"rendered":"https:\/\/museumofrefugees-ks.org\/site\/?p=572"},"modified":"2021-08-19T09:05:36","modified_gmt":"2021-08-19T09:05:36","slug":"fatlum-sadiku","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/museumofrefugees-ks.org\/fatlum-sadiku\/","title":{"rendered":"Fatlum Sadiku"},"content":{"rendered":"

[vc_row wrap_container=”yes” section_text_color=”light” text_align=”justify”][vc_column][vc_column_text]<\/p>\n\n

[\/vc_column_text][vc_column_text]Bjeshka Guri (intervistuesja)<\/p>\n

Fatlum Sadiku (i intervistuari)<\/p>\n

Akronimet: BG=Bjeshka Guri, FS=Fatlum Sadiku<\/p>\n

BG: A po m\u2019tregon dicka per veten fillimisht?<\/p>\n

FS: Po, une jam Fatlumi. Fatlumi Sadiku prej Mitrovice. Jam gjenerate \u201987. Pak a shume jeta jeme eshte shku prej banimeve ne vende te ndryshme. Tregova vij prej Mitrovices por lufta dhe paslufta ka diktu qe une sot e ate dite me perfundu ne Vushtrri. Studimet e mia parvjet perfundimisht I kam perfundu ne Stamboll ne fushen e shkencave politike dhe marredhenie nderkombetare. Ndoshta si per secilin qytetar te Kosoves ajo ka qene edhe deri\u00e7ka ime e pare qe me ju hap botes ne njefare forme, larg provincialitetit te ketuhit, mirepo kjo hap shume tema tjera keshtu qe do te isha fokusu pak a shume te femijeria ime dhe ndjesia e te qenit i shpronesuar apo i debuar, si te duash quaje.<\/p>\n

BG: A po me tregon dicka per luften, cka te kujtohet m\u00eb sakt\u00ebsisht kur ka fillu?<\/p>\n

FS: Po, gjithsesi. Ajo ndjesia e te qenurit i shpron\u00ebsum dhe i d\u00ebbum krahas me luft\u00ebn te un\u00eb ka qen\u00eb e mbjellne qysh n\u00eb f\u00ebmij\u00ebri. Ndoshta implikimi nd\u00ebretnik nuk ka qen\u00eb deri n\u00eb vitet \u201997-98-99 dhe 2000 sepse krejt cka mbaj mend gjat\u00eb t\u00eb \u201890tave \u00ebsht\u00eb lufta n\u00eb Bosnj\u00eb dhe jo tek ne. ai habitusi, ambienti ku un\u00eb kam lind dhe jam rrit, pra Mitrovica veriore, ka qen\u00eb mjedis jo krejt urban po semi-urban me e qujt. Nd\u00ebrtesat kan\u00eb qen\u00eb, arkitektura ka qen\u00eb sovjetike, e vitete \u201860ta. Pran\u00eb nd\u00ebrtes\u00ebs tone, do t\u00eb thot\u00eb, nd\u00ebrtesa m\u00eb e af\u00ebrt me nd\u00ebrtes\u00ebn tone ka qen\u00eb SUPI i policis\u00eb serbe, do t\u00eb thot\u00eb, stacioni i policis\u00eb t\u00eb asaj kohe. Por, ai implikimi nd\u00ebretnik, ai implikimi konfliktuoz, ta quaj ashtu, nuk ka qen\u00eb present n\u00eb qenien time deri n\u00eb vitet \u201997-\u201998. Krejt \u00e7ka ka mujt me qen\u00eb ka mujt ndonj\u00eb rr\u00ebfim i babit i koh\u00ebrave t\u00eb m\u00ebhershme, p\u00ebr t\u00eb \u201840tat do t\u00eb thot\u00eb \u2013 kur gjyshi \u00ebsht\u00eb p\u00ebrball\u00eb me serb\u00eb p\u00ebr prezenc\u00ebn e gjerman\u00ebve n\u00eb Kosov\u00eb, do t\u00eb thot\u00eb, okupimi fashist e k\u00ebto gj\u00ebra. Mir\u00ebpo, p\u00ebr mu k\u00ebto kan\u00eb qen\u00eb rr\u00ebfim\u00eb q\u00eb nuk prekin asgj\u00eb n\u00eb qenien time sepse ambienti ka qen\u00eb \u201cmixed\u201d, etnikisht \u201cmixed\u201d. Poashtu, edhe vet Mitrovica ka qen\u00eb edhe p\u00ebr kah shqiptar\u00ebt qytet oksimoron, si Prishtina, do t\u00eb thot\u00eb ka pas njer\u00ebz prej tana an\u00ebve, ke gjet njer\u00ebz edhe prej Ulqinit, ke gjet njer\u00ebz prej Shkupi. Fqinji yn\u00eb i pare ka qen\u00eb i Presp\u00ebs ose fqinji tjet\u00ebr q\u00eb ka qen\u00eb serb ose fqinji tjet\u00ebr turkofol\u00ebs q\u00eb gruja e tij ka ardh\u00eb prej provinces boshnjake. K\u00ebshtu q\u00eb, ndoshta ka qen\u00eb vendi jokomod p\u00ebr etnit\u00eb ose p\u00ebr t\u00eb p\u00ebrjetuarit e etnis\u00eb aty. Mirepo, rrjedha e viteve e tregoi m\u00eb von\u00eb t\u00eb veten dhe t\u00eb p\u00ebrfunduarit refugjat\u00eb, qysh e ceka edhe n\u00eb fillim, lidhet me vitet e fundit, sidomos me vitin \u201999 dhe 2000, megjith\u00ebse, ndjenja e t\u00eb qenit i shpron\u00ebsum ka ekzistu edhe ma her\u00ebt p\u00ebr faktin se, pak a shum\u00eb, r\u00ebnia e Jugosllavis\u00eb n\u00eb \u201989-\u201990 edhe k\u00ebto \u00e7\u00ebshtjet pron\u00ebsore i pat l\u00ebn\u00eb shum\u00eb si vjerrun k\u00ebshtu q\u00eb banesa jon\u00eb atje nuk ka qen\u00eb kurr\u00eb e patundshme, nuk ka qen\u00eb mbi neve po ka qen\u00eb nj\u00eb lloj arsyetimi apo vendim \u201ckjo familje derisa tgjej strehim diku tjet\u00ebr le t\u2019q\u00ebndroj\u00eb k\u00ebtu\u201d. Kshtu q\u00eb ndjesia e t\u00eb qenit i shpron\u00ebsum ka qene prezente te un\u00eb edhe ma her\u00ebt. Po implikimi nd\u00ebretnik nuk ka ekzistu derisa animoziteti nuk erdhi n\u00eb pik\u00ebn kulminante, dometh\u00ebn\u00eb n\u00eb vitet \u201997-2000 ose \u201998-2000. Un\u00eb gjat\u00eb f\u00ebmij\u00ebris\u00eb time jam shoq\u00ebru, kam lujt edhe me shqiptar\u00eb edhe me serb\u00eb. Ndoshta kam d\u00ebgju p\u00ebr nd\u00ebrskambca nd\u00ebretnike ma larg ose p\u00ebr dik\u00eb tjet\u00ebr. Ka qen\u00eb e prekshme p\u00ebr mu sepse ndoshta aty ku mungon qytetaria politike, njer\u00ebzit jan\u00eb t\u2019prirun me ndje di\u00e7ka ve\u00e7 kur ju ndodh di\u00e7ka atyne; nuk ekziston nj\u00eb vet\u00ebdije e atill\u00eb q\u00eb n\u00ebse i ka ndodh dikuj 50 metra ma larg ose 100 metra ma larg munet me t\u00eb ndodh edhe ty. Po gjithmon\u00eb ka nj\u00eb p\u00ebrjetim hap\u00ebsinor, q\u00eb e thash edhe ma her\u00ebt t\u00eb gjith\u00e7kafes jo p\u00ebrjetim politik ose ontologjik t\u00eb ktyne gjanave. Dhe i till\u00eb ka qen\u00eb edhe p\u00ebrjetimi i pragluft\u00ebs dhe i luft\u00ebs. Gjanat ndodhshin n\u2019fillim, p\u00ebr shembull, n\u00eb Drenic\u00eb dhe n\u00eb Dukagjin nd\u00ebrkaq n\u00eb qytete nuk kishte as p\u00ebrvoj\u00eb e as vet\u00ebdije t\u00eb atill\u00eb. Un\u00eb nuk du me i faj\u00ebsu njer\u00ebzit sepse p\u00ebrvoja ka qen\u00eb e till\u00eb do t\u00eb thot\u00eb, ka mungu nj\u00eb vet\u00ebdije dhe nj\u00eb qytetari politike p\u00ebr me e kuptu q\u00eb ajo q\u00eb ndodh 20 kilometra ma larg ose edhe 50 metra af\u00ebr nes\u00ebr mundet me t\u2019ndodh ty. K\u00ebshtu q\u00eb un\u00eb e kujtoj shum\u00eb mire q\u00eb n\u00eb \u201898t\u00ebn, p\u00ebr shembull, kom kajt pse mu ka mbyll n\u2019gjys\u00ebmvjetor t\u2019pare n\u2019matematik\u00eb 4. Ky ka qen\u00eb preokupimi im. Ka qen\u00eb n\u2019fakt gjysm\u00ebvjetori i fundit q\u00eb e kemi lane sepse veqse filloi lufta nd\u00ebrkaq un\u00eb e kam vajtu di\u00e7ka t\u00eb till\u00eb. T\u00eb kuptuarit se po p\u00ebrfundojn\u00eb t\u00eb gjitha n\u00eb nj\u00eb konflikt nd\u00ebretnik ose luft\u00eb, se nuk po hi tash n\u00eb detaje, p\u00ebrkon me vitin \u201898\/99. Megjith\u00ebse, krejt \u201898ta, po flas p\u00ebr qytetet e m\u00ebdha: Mitrovic\u00ebn, megjith\u00ebse jom i thirrun me fol ve\u00e7 p\u00ebr Mitrovic\u00eb e Vushtrri, po me lexime dhe p\u00ebrvoja t\u00eb mavonshme e kom kuptu q\u00eb qashtu ka qen\u00eb edhe n\u00eb Prishtin\u00eb, Pej\u00eb, Prizren. Ka mbizot\u00ebru perceptimi i nj\u00eb kryengritjeje fshatare ose nj\u00eb kryengritje e disa t\u00eb pak\u00ebnaqurve atje n\u00ebp\u00ebr fshatra q\u00eb me \u201cshuttle diplomacy\u201d ka me u kry ose kemi me p\u00ebrfundu si n\u00eb t\u00eb \u201874t\u00ebn, kur policia serbe e ndal zullumin dhe na kthehet kushtetuta e vitit 1974. Kjo prap\u00eb na kthen te vet\u00ebdija dhe besimi i njer\u00ebzve apo te mosbesimi, n\u00eb k\u00ebt\u00eb rast, se realisht ne sot mundemi me p\u00ebrfundu t\u00eb pavarun. Nuk ka ekzistu as promili (00:07:16) i nj\u00eb besimi t\u00eb till\u00eb, dometh\u00ebn\u00eb q\u00eb Kosova nj\u00eb dit\u00eb ka me qen\u00eb e pavarun. Ndoshta ka ekzistu si aspirate ose si d\u00ebshir\u00eb po si realizim jo; njer\u00ebzit besu n\u00eb rastin m\u00eb t\u00eb mire q\u00eb presioni amerikan ka me e detyru Millosheviqin me na e kthy kushtetut\u00ebn e vitit 1974 edhe q\u00eb policia serbe ka me u detyru me e ndal represionin ndaj shqiptare. Di\u00e7ka tjet\u00ebr \u00ebsht\u00eb besu se pjesa q\u00eb nuk \u00ebsht\u00eb p\u00ebrfshim n\u2019luft\u00eb, opozita serbe e b\u00ebn t\u2019veten n\u00eb Serbi, e bjen Millosheviqin. Ky ka qen\u00eb ai klimaksi i besimit t\u00eb p\u00ebrfundimit t\u00eb luft\u00ebs, po flas sidomos p\u00ebr pragun e bombardimeve se kah fundi gjanat gjithmon\u00eb kan\u00eb qen\u00eb m\u00eb t\u00eb qarta. Po fillimi i bombardimeve nuk ka inicu (8:14) n\u00eb di\u00e7ka ma t\u2019madhe sesa dor\u00ebzimi I Millosheviqit ose rikthimi i autonomis\u00eb s\u00eb \u201874t\u00ebs. Kjo pak a shum\u00eb ka qen\u00eb f\u00ebmij\u00ebria ime. Fakti i t\u00eb ushqyerit me urrejtje nd\u00ebretnike apo mos-urrejtje nd\u00ebretnike ka variu prej familjes n\u00eb familje, prej tradit\u00ebs familjare n\u00eb tradit\u00eb familjare, te dikush ma shum\u00eb, te dikush ma pak. Por, ndoshta edhe vet p\u00ebr nga natyra, njeriu i qytetit \u00ebsht\u00eb ma pak i prirun\u2026tash nuk kisha hi shum\u00eb te detajet sepse ka edhe qytetar q\u00eb t\u00eb befason me ekstremizmin e tij, ka edhe fshatar q\u00eb t\u2019befason me urt\u00ebsin\u00eb e tij. Mir\u00ebpo, n\u00eb qytete ka pas t\u00ebrheqje edhe nj\u00eblloj prirje apolitike, do t\u00eb thot\u00eb prirje dominante apolitike. Njer\u00ebzit e kan\u00eb shiku mbijetes\u00ebn e tyne. N\u00eb nj\u00ebfar\u00eb forme prirje ka qen\u00eb vet\u00eb preokupimi, dmth mbajtja e sht\u00ebpis\u00eb dhe kaq. \u00cbsht\u00eb konsideru q\u00eb Serbia pas Bosnj\u00ebs m\u00eb nuk e komprometon veten edhe n\u00ebse d\u00ebshiron me komprometu ka me ju pamund\u00ebsu prej nd\u00ebrkomb\u00ebtar\u00ebve dhe kaq. N\u00eb Mitrovic\u00eb gjanat kan\u00eb fillu mu bo ma t\u00eb qarta, dmth q\u00eb po shkojm\u00eb drejt nj\u00eb rreziku aty kah janari-shkurti i bisedimeve t\u00eb Rambujes, spo di kur ja nis\u00ebn, n\u00eb \u201999. \u201898ta kalon, mos t\u2019them pa u vrejt, po me nj\u00eb lloj ndjesie \u201cka me u kry edhe nja 4-5 dit\u00eb kjo pun\u00eb\u201d, jo di\u00e7ka ma gjat\u00eb, si\u00e7 ka qen\u00eb e nj\u00ebjta ndjesi edhe n\u00eb Prishtin\u00eb, Pej\u00eb dhe Prizren, qytetet kryesore. Shkurti, janari, marsi \u201999 fillon me e bo t\u2019qart\u00eb edhe n\u00eb qytete q\u00eb po shkohet drejt di\u00e7kaje q\u00eb nuk i shihet mbarimi. Kujtoj diku nj\u00eb jav\u00eb para fillimit t\u00eb bombardimeve, me gjas\u00eb dikush nga Shala e Bajgor\u00ebs pjestar\u00eb t\u00eb U\u00c7K-s\u00eb e kishin gjuajt stacionin policor q\u00eb ndodhet n\u00eb Bajg n\u00eb an\u00ebn jugore t\u00eb qytetit. Nuk di p\u00ebr damet q\u00eb ka shkaktu ajo gjuajte, megjithat\u00eb 24 or\u00eb m\u00eb von\u00eb apo 48 or\u00eb m\u00eb von\u00eb serb\u00ebt kund\u00ebrp\u00ebrgjigjen prej Zve\u00e7anit n\u00eb dit\u00ebn e tregut n\u00eb Mitrovic\u00eb. Gjujn\u00eb nj\u00eb minahedh\u00ebs prej kodr\u00ebs s\u00eb Zve\u00e7anit dhe vdesin 6 (persona) dhe kjo \u00ebsht\u00eb bo q\u00ebllimsh\u00ebm sepse tregu i shqiptar\u00ebve t\u00eb Mitrovic\u00ebs ka qen\u00eb n\u00eb dit\u00ebn e shtun\u00eb dhe \u00ebsht\u00eb dit\u00eb se edhe n\u00ebse q\u00ebllojn\u00eb n\u00eb serb\u00eb shum\u00eb pak serb\u00eb do t\u00eb jen\u00eb. Pra kan\u00eb gjujt dhe ajo ka p\u00ebrfundu me 6 viktima dhe p\u00ebrmbi 80 t\u00eb plagosun. Dhe prej atyhit m\u00eb nuk ka pas kthim. Masandej, edhe prej leximeve po edhe prej\u2026q\u00eb i kom bo ma von\u00eb, do t\u00eb thot\u00eb, fakteve q\u00eb i kom mbledh dhe prej p\u00ebrjetimit direkt n\u00eb terren ka qen\u00eb e vrejtshme q\u00eb edhe kan\u00eb ardh shum\u00eb pjes\u00ebtar\u00eb prej Serbis\u00eb dhe kan\u00eb ardh\u00eb njer\u00ebz t\u2019maskum q\u00eb nuk ke mujt mi pa ma her\u00ebt dhe \u00ebsht\u00eb v\u00ebrejt\u00eb realisht q\u00eb m\u00eb nuk po mundesh as me dale: shkolla u mbyll, do t\u00eb thot\u00eb, e nd\u00ebrpreva n\u00eb gjysm\u00ebvjetorin e pare t\u00eb klas\u00ebs s\u00eb pest\u00eb n\u00eb rastin tim, t\u00eb dytin nuk e ndjek\u00ebm dhe ai mjedisi endemik ve\u00e7se u kriju. Zakonisht m\u00eb p\u00ebr tubime familjare, p\u00ebr me ble buk\u00eb e kto gjana I kryjshin grate ose f\u00ebmija, jo f\u00ebmija aq t\u00eb rritun ose djem po kryesisht vajzat e mosh\u00ebs 10 vje\u00e7are, 12 vje\u00e7are s\u00eb bashku me nanat e tyne. P\u00ebr djemt\u00eb ka qen\u00eb jo e rekomandushme, jo e preferushme me dal. Gjith\u00e7ka filloi me marr\u00eb er\u00eb baruti, t\u00eb luft\u00ebs. Tregova edhe ma her\u00ebt, pozicioni i banes\u00ebs tone ku kemi banu ka qen\u00eb i af\u00ebrt me SUP-in, apo me stacionin e policis\u00eb n\u00eb veri aty dhe pak a shum\u00eb ka qen\u00eb nj\u00eb lloj besimi se kur t\u00eb fillojn\u00eb bombardimet edhe ajo nd\u00ebrtes\u00eb mundet me qen\u00eb cak i bombardimeve si\u00e7 edhe pat ndodh ma von\u00eb. Dhe k\u00ebshtu nat\u00ebn e pare t\u00eb bombardimeve, nj\u00eb kojshi n\u00eb katin e pare vjen dhe na th\u00ebrret neve nalt \u201chajdeni me bujt te na sepse ballkoni juj, dritaret e juja jon me ball\u00eb kah SUP-i, kah nd\u00ebrtesa e policies nd\u00ebrkaq un\u00eb e kam ballkonin k\u00ebndej dhe n\u00ebse ndodh bombardimi mundeni me pshtu ma leht\u00eb\u201d. Dhe ne e d\u00ebgjojm\u00eb, veprojm\u00eb ashtu, shkojm\u00eb n\u00eb katin p\u00ebrdhes\u00eb dhe pothujse gjat\u00eb nj\u00eb muji t\u00eb bombardimeve q\u00ebndrojm\u00eb aty. Si\u00e7 tregova ma her\u00ebt kemi qen\u00eb t\u00eb ngujum, krejt ato \u00e7ka kemi hanger e \u00e7ka kemi pi kan\u00eb qen\u00eb ose rezervate ose t\u00eb mahershme q\u00eb i kemi bo gati ose ve\u00e7 grate kan\u00eb dale jon marr\u00eb me blerjen e zarzavateve dhe gjanave ushqimore p\u00ebr shpi. Nat\u00ebn e 20 prillit 1999 kur ishin bo kat\u00ebr dit\u00eb pa nj\u00eb muj q\u00eb kishin fillu bombardimet n\u00eb ora 15 n\u00eb 2 t\u2019m\u00ebngjesit, nj\u00ebsit\u00eb e maskume, 5-6 veta hyn\u00eb n\u00eb banes\u00ebn ku rrishim ne, natyrisht me thymje t\u00eb der\u00ebs, me hymje n\u00eb koridor dhe n\u00eb dhom\u00ebn ku flejshim t\u2019gjith\u00eb s\u00eb bashku dhe fillun me pyt t\u2019zotin e shpis p\u00ebr prezenc\u00ebn e familjar\u00ebve dhe prezenc\u00ebn tone. Ai i tregon pak a shum\u00eb, poashtu edhe e njofton q\u00eb ne jemi prej t\u00eb pestit kat posht\u00eb dhe q\u00eb baba jem osht i verb\u00ebt invalid. Nuk e zgjasin ma shum\u00eb, p\u00ebrpos q\u00eb dokumentacionin ja shkyjn\u00eb krejt: pasaport\u00ebn, let\u00ebrnjoftimin, lejen e kerrit, e marrin e zhvendosin n\u00eb koridor n\u00eb banjo dhe fillojn\u00eb seanc\u00ebn e rrahjes diku 10-15 minuta pa ndal. Edhe sot e at\u00eb dit\u00eb nuk kom shpjegim se si ka mujt me ju q\u00ebndru ton atyne rrahjeve, ndoshta ndihmus ka qen\u00eb fakti q\u00eb ka pas fizikus tmir\u00eb prej sportisti si\u00e7 pat tregu ma von\u00eb kur u pat\u00ebm largu prej atyhit. N\u00eb nj\u00eb rast kan\u00eb pas edhe me e godit\u00eb n\u2019kok\u00eb q\u00eb kish mujt me qen\u00eb fatale po dora edhe ora q\u00eb e ka pas ndor\u00eb e ka shp\u00ebtu sepse cka ka qen\u00eb ai shkop bejsbolli apo pendrek apo palic\u00eb \u00e7kado q\u00eb ka qen\u00eb ka godit ndor\u00ebn dhe n\u2019or\u00ebn e tij dhe nuk e ka arrit q\u00ebllimin e tyre me e godit nkok\u00eb. Ka qen\u00eb e pamundshme me ja shiku ftyr\u00ebn qysh e ka pas sepse e ka pas krejt t\u2019gjakosun e ka pas krejt me qelb, hunda menzi i v\u00ebrehej, goja, syni gati te vesht. Mir\u00ebpo, prap\u00eb po them, fizikusi si sportist ndoshta e ka shp\u00ebtu n\u00eb at\u00eb rast. Anash murit ka qen\u00eb nj\u00eb kojshike serbe q\u00eb ka jetu me djalin e saj, alkoolist kronik q\u00eb edhe para se me fillu me u v\u00ebrejt lufta n\u2019qytet ai b\u00ebnte provokime. Kur hynte n\u2019hymje anej i shante shqiptar\u00ebt n\u2019gjendje t\u2019dehun. Nuk ka qen\u00eb i armatosun po e qitke at\u00eb ekspresionin e vet t\u00eb urrejtjes qysh para se me\u2026po na nuk e merrshim p\u00ebr seriozisht. A kemi tregu qytetari n\u00eb k\u00ebt\u00eb rast apo nuk kemi tregu qytetari \u00ebsht\u00eb pak a shum\u00eb n\u2019pytje po e merrshim si alkoolist kronik. Po du me thane q\u00eb \u00ebsht\u00eb shum\u00eb e qasshme dhe e bindshme q\u00eb ata e kan\u00eb ni krejt \u00e7ka po ndodh nalt dhe nuk kan\u00eb b\u00ebza edhe po t\u2019kishin b\u00ebza e di q\u00eb nuk kishin pas \u00e7ka me bo, po po du me thane q\u00eb gjith\u00e7ka ka ngja n\u00eb mos para syve t\u00eb tyne, para vesh\u00ebve t\u00eb tyne sepse ve\u00e7 nji mur na ka nda me ta si\u00e7 na ka nda me kojshit\u00eb serb\u00eb k\u00ebndej q\u00eb kan\u00eb qen\u00eb n\u00eb t\u00eb nj\u00ebjt\u00ebn hymje po ka pas ashtu heshtje varri prej tyne. N\u00eb m\u00ebngjes, n\u00eb 5 t\u00eb m\u00ebngjesit jemi largu prej aty sipas detyrimit q\u00eb na \u00ebsht\u00eb ba: \u201cn\u00ebse ju gjejm\u00eb n\u00eb 5 t\u00eb m\u00ebngjesit k\u00ebtu ju vrajm\u00eb krejtve\u201d. Kemi dale prej aty dhe jemi end pak a shum\u00eb n\u00eb pjes\u00ebn veriore t\u00eb Mitrovic\u00ebs ku edhe kemi vendos\u00eb me u nda prej atij kojshis\u00eb i cili sot me familjen e tij \u00ebsht\u00eb n\u00eb Kanad\u00eb. Ne kemi vazhdu edhe dy dit\u00eb pak a shum\u00eb t\u00eb sorollatemi tek t\u00eb af\u00ebrmit n\u00eb Mitrovic\u00eb, kryesisht n\u00eb pjes\u00ebn veriore. Ndjenja e shpron\u00ebsimit aty e kupton q\u00eb n\u00eb nj\u00ebfar\u00eb forme nuk \u00ebsht\u00eb vet\u00ebm etnike sepse etnike ka qen\u00eb n\u2019fillim kur kam d\u00ebgju p\u00ebr serb\u00ebt e ardhun nga Kroacia po nuk ka qen\u00eb e prekshme sepse kom ni q\u00eb refugjat\u00ebt nga Kroacia kan\u00eb ardh\u00eb, kom ni q\u00eb refugjat\u00ebt nga Bosnja kan\u00eb ardh\u00eb, nuk e kom dit si lloj shpresimi etnik apo implikuar etnikisht, t\u00eb implikuar etnikisht e kom ni sefte kur ngjau hyrja n\u2019banes\u00eb n\u00eb 2 t\u00eb nat\u00ebs. Por se ndjenja e shpresimit nuk \u00ebsht\u00eb ve\u00e7 etnike prap\u00ebseprap\u00eb e ndjej q\u00eb te familjet shqiptare q\u00eb, natyrisht prej frik\u00ebsimit, nuk t\u2019pranojshin. Do t\u00eb thot\u00eb, sado q\u00eb i tregojshe q\u00eb ve\u00e7 sa t\u2019kan\u00eb d\u00ebbu, tkan hy n\u2019shpi n\u00eb 2 t\u2019nat\u00ebs, ish e pamundshme edhe n\u00ebse e ki t\u2019af\u00ebrt me t\u2019pranu ose edhe at\u00eb pranim q\u00eb ta bojke ta bojke p\u00ebr disa or\u00eb ose nji nat\u00eb, tu marr\u00eb ndoshta edhe leje prej atij serbit t\u00eb hyrjes q\u00eb ka thon ai mos e prano k\u00ebrkon ose n\u00ebse e pranon dikon lajm\u00ebrom mu. K\u00ebtu e vrejshe q\u00eb shpron\u00ebsimi nuk \u00ebsht\u00eb i implikum ve\u00e7se etnikisht sepse n\u00eb suaza lufte ti gjithmon\u00eb p\u00ebrjeton shpron\u00ebsim. Natyrisht me k\u00ebt\u00eb nuk po du as me relativizu d\u00ebbimin q\u00eb na \u00ebsht\u00eb ba as kurgjo hiq po po flas prej nji pozite ekzistencial ontologjik timin ose n\u00ebse e kom p\u00ebrvoj\u00ebn e mosdefinimit t\u00eb banes\u00ebs qysh tregova me dokumenta t\u00eb Jugosllavis\u00eb, n\u00ebse e kom para syve ardhjen e refugjat\u00ebve prej Kroacis\u00eb e prej Bosnj\u00ebs, n\u00ebse e kom para syve d\u00ebbimin q\u00eb na \u00ebsht\u00eb bo q\u00eb e ka implikimin ma direkt etnik po edhe n\u00ebse e kom para syve mospranimin q\u00eb na e bojshin familjet shqiptare, do t\u00eb thot\u00eb un\u00eb i kom dy paralele: paralelen politike dhe paralelen personale ekzistenciale, dometh\u00ebn\u00eb q\u00eb t\u00eb qenit i shpron\u00ebsuar \u00ebsht\u00eb thell\u00eb thell\u00eb di\u00e7ka e ngulitun n\u00eb qenien e njeriut. Nuk do t\u00eb thot\u00eb ve\u00e7 me ardh\u00eb me ta thy der\u00ebn e me t\u00eb ngreh jasht\u00eb q\u00eb ti mu ndi i shpron\u00ebsum. Shpron\u00ebsim n\u00eb nj\u00ebfar\u00eb forme ka qen\u00eb edhe para se me fillu lufta po varet se qysh e p\u00ebrjeton dhe ku e gjen at\u00eb ngulmimin ton edhe si njeri edhe si pozicionim politik me thane \u201cmjaft u shpron\u00ebsova!\u201d Dometh\u00ebn\u00eb ne kemi p\u00ebrjetu shpron\u00ebsim n\u00eb t\u00eb \u201890tat prej vendeve t\u00eb pun\u00ebs, ne jo po prind\u00ebrit tone, dhe kemi ra n\u00eb apati dometh\u00ebn\u00eb askush nuk \u00ebsht\u00eb marr\u00eb me at\u00eb. Pak a shum\u00eb ajo q\u00eb ka ngja me d\u00ebbimet tona prej banese ka qen\u00eb fundi i nj\u00eb procesi t\u00eb shpron\u00ebsimit q\u00eb ka kulmu me d\u00ebbim t\u00eb dhunsh\u00ebm nga prona private. \u00cbsht\u00eb proces normal kur nuk ka nd\u00ebrhymje ndaj krejt atij rrug\u00ebtimi q\u00eb ka nis\u00eb. Pas p\u00ebrvoj\u00ebs s\u00eb pare, dmth t\u00eb d\u00ebbimit prej banese dhe sorollatjes q\u00eb e p\u00ebrmena n\u00ebp\u00ebr Mitrovic\u00eb, kemi marr\u00eb nj\u00eb autobus boshnjak q\u00eb udh\u00ebtonte prej Sijenic\u00ebs p\u00ebr Shkup me menimin me i bishtnu Kosova Trans-it apo autobus\u00ebve serb\u00eb. Kemi prit\u00eb, un\u00eb, baba dhe nana, n\u00eb nj\u00eb ministacion q\u00eb ka qen\u00eb rreth 200 metra prej banes\u00ebs tone. T\u00eb par\u00ebn here kaloi nji autobus i cili ishte p\u00ebrplot me serb\u00eb. Baba tentoi me vnu kam\u00ebn e vet, ata tentun me ia nxan\u00eb me der\u00eb edhe i thane: \u201cNuk e dime as ne ku po shkojm\u00eb\u201d. N\u00eb nj\u00ebfar\u00eb forme, mos ta t\u00ebrheqi baba kom\u00ebn pat me i p\u00ebrfundu koma ose e kputun ose do ta kishte marr\u00eb autobusi me vete. Kur mb\u00ebrriti autobusi i Sijenic\u00ebs dhe hyp\u00ebm ne, nuk dul ai besimi jon\u00eb q\u00eb ka me qen\u00eb boshnjak\u00eb ose njer\u00ebz jomilitar\u00eb. Po ken\u00eb militar\u00eb serb edhe tveshun n\u00eb tesha t\u00eb milicis\u00eb, t\u00eb ushtris\u00eb edhe paramilitar\u00eb. Un\u00eb nuk e kom d\u00ebgju po nana qysh ka tregu ma von\u00eb. Thot e pyt\u00ebn at\u00eb kondukterin \u201ca sheh ky apo ve\u00e7 po shtiret?\u201d pra p\u00ebr prindin tim. Ai kondukteri ju ka thon \u201cjo, ju mundeni me bo \u00e7ka t\u2019doni po ky nuk sheh\u201d. P\u00ebr fat t\u2019mir\u00eb nuk u merr askush me neve n\u2019at\u00eb rast. Zbrit\u00ebm n\u00eb Vushtrri. Kur zbrit\u00ebm n\u00eb Vushtrri mor\u00ebm rrug\u00ebn kryesore p\u00ebr te gjysh\u00ebrit e mi, do t\u00eb thot\u00eb me shku te shpia e nan\u00ebs. Gjat\u00eb rrug\u00ebs nana m\u2019porositi me shiku p\u00ebr disa t\u2019af\u00ebrm tvet a ju kan\u00eb djeg sht\u00ebpit\u00eb. E zgjata kok\u00ebn shikova, sht\u00ebpit\u00eb e tyne kan\u00eb qen\u00eb krejt t\u2019djeguna. N\u00eb ecje e sip\u00ebr nj\u00eb punk\u00eb policore na tha \u201cDuheni me u kthy knej\u201d e q\u00eb sot i bjen rruga \u2013 edhe at\u00ebher\u00eb edhe sot i ka ra rruga e gjimnazit. Pra na ndalun me ec direkt qarshis\u00eb. Kur shkum aty shpia ish e mbushun me refugjat\u00eb tjer\u00eb. Kish pjes\u00ebtar\u00eb, dometh\u00ebn\u00eb, familjar\u00eb t\u00eb njerk\u00ebs s\u00eb nan\u00ebs, kish familjar\u00eb tjer\u00eb t\u00eb af\u00ebrm t\u00eb nan\u00ebs, q\u00eb shifra e kalojke diku 20 numrin e prezent\u00ebve aty. Edhe aty ka zgjat 2 jave q\u00ebndrimi derisa nuk ka ardh d\u00ebbimi tjet\u00ebr. D\u00ebbimi i radh\u00ebs na ka ngja me 4 maj 1999, ma pak se 48 or\u00eb, ma pak se 2 dit\u00eb prej masakr\u00ebs s\u00eb Studimes, pra nj\u00eb fshat t\u00eb Vushtrris\u00eb n\u00eb hymje t\u00eb Prishtin\u00ebs. Po e ceki edhe si detaj interesant: \u00ebsht\u00eb fshati i gruas s\u00eb presidentit Hashim Thaqit, fshati studime dhe nuk e di a ka q\u00ebllu gruaja e Hashim Thaqit a jo po \u00ebsht\u00eb fshati i saj. 48 or\u00eb masi jon ekzekutu aty 116 shqiptar\u00eb, nj\u00ebri prej pjesmarr\u00ebsve aty q\u00eb sot vuan d\u00ebnimin prej, fatkeq\u00ebsisht, vet\u00ebm prej 6 viteve burgim, Zoran Vukotiq, \u00ebsht\u00eb nxan\u00eb parvjet n\u00eb Malin e Zi, hyn n\u00eb sokakun, ka qen\u00eb si sokak i vog\u00ebl i Vushtrris\u00eb edhe p\u00ebrball\u00eb me neve d\u00ebbon n\u00eb k\u00ebrc\u00ebnimin p\u00ebr vrasje or\u00ebndre\u00e7\u00ebsin e vet\u00ebm q\u00eb ka qyteti. Sht\u00ebpia e tij ka qen\u00eb trekat\u00ebshe dhe pastaj sipas t\u00eb gjitha gjasave tu dasht me u largu nga lagjja sepse shpia e dajve t\u00eb mi ka qen\u00eb aq e ul\u00ebt, n\u00eb nj\u00ebfar\u00eb forme, aq e pavrejtshme n\u00eb kuptimin me mendu q\u00eb k\u00ebtu banon dikush sa q\u00eb njer\u00ebzit q\u00eb e kan\u00eb pa Vukotiqin kur e ka djeg sht\u00ebpin\u00eb e tij dhe i ka d\u00ebbu ata thojn\u00eb q\u00eb ka marr teposht\u00ebsen me shku me dal prej sokakut mir\u00ebpo nj\u00eb grua rome q\u00eb q\u00ebndronte gjithmon\u00eb n\u00eb guri para dere aty i thot k\u00ebtu i ki. Qishtu. Edhe ai kthehet edhe e hap deren. Ne posa e kishim pa k\u00ebshtu p\u00ebrball\u00eb q\u00eb ka hy te ai or\u00ebndreq\u00ebsi, u ngujum n\u00eb dhom\u00ebn e daj\u00ebs, n\u00eb dhom\u00ebn e martes\u00ebs s\u00eb tij, komplet ata me familjar\u00eb q\u00eb ken\u00eb po me at\u00eb nguti dhe me at\u00eb huti dhe me at\u00eb frik\u00eb nana e kish harru pallt\u00ebn dhe une e kisha harru bab\u00ebn q\u00eb zakonishte q\u00ebndronte n\u00eb as ballkon nuk ka qen\u00eb po si lloj verande jasht\u00eb sht\u00ebpis\u00eb k\u00ebtu sepse nuk mund t\u2019q\u00ebndronte vet\u00ebm brenda. Zakonisht dilte p\u00ebr duhan apo p\u00ebr di\u00e7ka tjet\u00ebr dhe n\u00eb at\u00eb moment dometh\u00ebn\u00eb kur gjith\u00e7ka ndodhi se ka pas qen\u00eb n\u00eb ballkon ulun aty dhe une kur e pash\u00eb q\u00eb baba nuk \u00ebsht\u00eb n\u2019dhom\u00eb mora rrug\u00ebn n\u2019koridor dhe me dal n\u2019ballkon me e marr une. Kah dal une ai ve\u00e7se mb\u00ebrriti n\u2019oborr. Tash nuk muna me thon q\u00eb ai meniher\u00eb mur gjendje gatishm\u00ebrie a di\u00e7ka po filloi me shiku me bisht t\u2019synit \u00e7ka ka ky njeri q\u00eb s\u2019po reagon edhe q\u00eb nuk po e kqyr n\u2019ftyr\u00eb as nuk po d\u00ebgjon kurgjo q\u00eb ka ndodh. Kur e pa q\u00eb nuk ka kurrfar\u00eb lloj p\u00ebrpjekje prej tij, nuk u morr me to e shkoqi telin e teshave q\u00eb ka qen\u00eb n\u2019oborr me dor\u00eb edhe tu pa l\u00ebvizjet tona q\u00eb ishim mas dritares s\u00eb dhom\u00ebs s\u00eb daj\u00ebs e diti ku jemi edhe e kthei automatin n\u00eb form\u00eb t\u00eb mrapsht kshtu kurdak edhe e kontaktoi xhamin, edhe e thei xhamin, dy pale xhama, n\u00eb form\u00ebn e vjet\u00ebr t\u00eb xhamave qysh kan\u00eb qen\u00eb. Natyrisht krejt copat e xhamit ran\u00eb n\u2019dhom\u00eb, ai ke sinjali q\u00eb ve\u00e7se duhet me dale krejt. Ashtu qysh kem 20 e ma shum\u00eb veta u dynd\u00ebm n\u2019oborr. Un\u00eb ma shum\u00eb isha tu u merr me bab\u00ebn se e vrejta q\u00eb nuk pat presence t\u2019tij ndhom\u00eb. Tani veqse u munojsha me e marr nan\u00ebn edhe bab\u00ebn e me dale, secili p\u00ebr veti. Ai kur pa edhe njer\u00ebz tjer\u00eb q\u00eb i ka d\u00ebbu ma her\u00ebt e q\u00eb jon aty e humbi toruan fare, si thojn\u00eb n\u00eb Shqip\u00ebri. Filloi mi sha ata: \u201cA ktu ju kom thane q\u00eb o Shqipnia bre kshtu e kshtu jau bofsha\u201d, \u201cpse nuk jeni ik\u00eb n\u2019Shqipni po jeni ardh\u00eb k\u00ebtu\u201d e q\u00eb nj\u00ebkoh\u00ebsisht kan\u00eb qen\u00eb po ata njer\u00ebz q\u00eb deri n\u00eb dit\u00ebn e d\u00ebbimit ai ka hi ka pi \u00e7aj dhunsh\u00ebm te ta \u201cQitma ni \u00e7aj!\u201d derisa nuk ka marr\u00eb urdh\u00ebr me i d\u00ebbu. Tash u harrojshin ato gjanat q\u00eb kemi qen\u00eb komshi, q\u00eb kemi fol, q\u00eb ke ardh te un\u00eb e ke pi \u00e7aj. Veq pse masi q\u00eb t\u2019d\u00ebbova erdhe k\u00ebtu. Do t\u00eb thot\u00eb e k\u00ebrc\u00ebnojke me vrasje p\u00ebr qat sen. Luan e ka pas emrin ai, Luan Maxhuni, realisht kush\u00ebrini i njerk\u00ebs t\u2019nan\u00ebs q\u00eb p\u00ebr pak sa nuk e ekzekutoi veq p\u00ebr qat fakt. Dhe, irritimin e dyt\u00eb e ka pas n\u00eb nan\u00ebn teme q\u00eb palidhje i shkaktoi disa vonesa, nuk gjeti as papuqe me math. I kemi marr qizmet e veta q\u00eb ish krejt pran\u00eb me pozicionin ku e murr ai, u dufke me kalu para tij mi marr qizmet e veta. Kur e pa nji af\u00ebrsi ashtu aq indiferente t\u00eb nan\u00ebs tem me shku mi marr qizmet ai filloi edhe me gjujt n\u2019aj\u00ebr dhe me sha edhe ma shum\u00eb: \u201cLargohu ma\u201d. N\u2019at\u00eb \u00e7ast un\u00eb fillova me qa dhe nana n\u00eb \u00e7\u00ebshtje sekondash meniher\u00eb u largu. Dul\u00ebm, nuk shkum as 20 metra ma nalt dhe e pam tymin p\u00ebrmbi kulm t\u00eb sht\u00ebpis\u00eb q\u00eb ka qen\u00eb p\u00ebrdhes\u00eb, ka qen\u00eb e nd\u00ebrtume me qerpiq dhe u djeg nashta mrena 2-3 minutave krejt. Nuk e kemi pa kah u largu ai. Prej aty ka ngja pak a shum\u00eb si p\u00ebrvoja e daljes s\u00eb pare nga Mitrovica t\u00eb sorollatjes, ose dit\u00ebn e pare dit\u00ebn e dyt\u00eb ose dit\u00ebn e tret\u00eb ku me shku. Pat\u00ebm shku disa dit\u00eb te ni lagje ma nalt ku thuhej se nifar polici Dragani po e ruan at\u00eb lagje dhe po p\u00ebrkujdeset q\u00eb shqiptar\u00ebt e mbetur aty mos me u prek, mir\u00ebpo edhe aty nuk kishim q\u00ebndrim t\u2019sigurt\u00eb sepse prap\u00eb hike n\u2019loj\u00eb kjo ndjesia e mospranimit nga familjet shqiptare sepse frika e bojke t\u2019veten. \u201cOkay, rrini ni dit\u00eb, rrini dy dit\u00eb, rrini tri dit\u00eb po duheni me e lshu, gjithmon\u00eb duheni me e l\u00ebshu\u201d. Po du me thon q\u00eb ndjenja e d\u00ebbimit e nd\u00ebrlidhun me d\u00ebbimin etnik dhe ndjenja e t\u00eb qenurit n\u00eb gatishm\u00ebri p\u00ebr shpron\u00ebsim prej kujtdo qoft\u00eb gjithmon\u00eb kan\u00eb qen\u00eb t\u2019p\u00ebrkituna njona me tjetr\u00ebn. Bile baba jem hala e thot me humor \u201cNuk e disha a Zarani a Nurka\u201d. Nurka ka qen\u00eb ajo gruja q\u00eb na strehoi p\u00ebr 3-4 dit\u00eb shqiptare. Tha kur u qojshi krejt ju un\u00eb nuk e disha a erdh Zorani me na d\u00ebbu a po na thot Nurka \u201cdilni se boll ju majta\u201d. Edhe ato dit\u00eb kan\u00eb vazhdu qashtu, sorollatje n\u00eb qat lagjen se thuhej se po e mbron ai polici. Masanej kemi kalu\u2026po i bi pak ma trup. S\u2019po i p\u00ebrmeni disa vene krejt shkarazi i kemi kalu disa dit\u00eb. Kemi dale te djali i daj\u00ebs s\u00eb nan\u00ebs sepse n\u00eb k\u00ebsi raste gjithsecili e shikojke familjarin e vet ose t\u2019af\u00ebrmin e vet p\u00ebr me u ndje ma i sigurt. Sht\u00ebpia e tij ka qen\u00eb n\u00eb pjes\u00eb qendrore t\u00eb qytetit t\u00eb Vushtris\u00eb edhe sot \u00ebsht\u00eb n\u00eb pjes\u00ebn qendrore t\u00eb qytetit t\u00eb Vushtris\u00eb. Ka qen\u00eb poashtu sht\u00ebpi e vjet\u00ebr otomane, ndoshta mbi 100-150 vje\u00e7are. Sot \u00ebsht\u00eb n\u00ebn mbrojtje t\u00eb trash\u00ebgimis\u00eb. Mir\u00ebpo ka qen\u00eb e mir\u00ebmbulume sepse edhe shtallat q\u00eb kan\u00eb qen\u00eb t\u2019nd\u00ebrtuara prej asaj kohe e mbulonin oborrin. Edhe ka qen\u00eb oborr tejet i gjat\u00eb p\u00ebr me mb\u00ebrri deri t\u00eb shpia por edhe shtalla e mbulonte dukjen e sht\u00ebpis\u00eb. Edhe sot e at\u00eb dit\u00eb duhet me dal n\u00eb pjes\u00ebn tjet\u00ebr t\u00eb rrug\u00ebs p\u00ebr me pa at\u00eb sht\u00ebpi q\u00eb ekziston, ndryshe ti e sheh ve\u00e7 shtall\u00ebn nuk e sheh shpin\u00eb. Q\u00ebndrimi aty \u00ebsht\u00eb q\u00ebndrim deri n\u00eb dit\u00ebn e fundit t\u00eb bombardimeve. P\u00ebrpos q\u00eb me 22 maj ngjan edhe nji turr\u00eb e re e vrasjeve deri n\u00eb 100 metra apo 70 metra af\u00ebrsi. Mir\u00ebpo p\u00ebr faktin ndoshta se paten ardh prap\u00eb prej Serbie pjes\u00ebtar\u00eb dhe k\u00ebta q\u00eb kan\u00eb qen\u00eb t\u00eb Vushtris\u00eb ju kan\u00eb thon\u00eb \u201cshkoni andej se andej \u00ebsht\u00eb koncentrimi i popullat\u00ebs\u201d ne kemi shp\u00ebtu nga fakti se fort nuk kan\u00eb anu kah ana jon\u00eb. Ve\u00e7 e kan\u00eb marr\u00eb djalin e ni doktori ma t\u2019vjet\u00ebr q\u00eb \u00ebsht\u00eb dhe dhandrin e tij po kan\u00eb vazhdu kah ana e varrezave t\u00eb qytetit ku ka qen\u00eb koncentrimi ma i madh i populates si fshatrat nga Qyqavica, besa nga Drenica dhe nga vushtriasit e mbetun. Goditjen ma t\u00eb madhe e ka marr\u00eb ajo pjes\u00eb. Jon vra at\u00eb dit\u00eb n\u00eb Vushtri 77 veta, 68 jon vra n\u00eb nj\u00eb sht\u00ebpi t\u00eb vetme, e njohur si sht\u00ebpia e Karaman Pacov\u00ebs meq\u00eb ka ngja p\u00ebr nj\u00eb dit\u00eb me masakr\u00ebn e Dubrav\u00ebs \u00ebsht\u00eb l\u00ebn\u00eb shum\u00eb n\u00ebn hijen e Dubrav\u00ebs sepse shum\u00eb flitet p\u00ebr Dubrav\u00ebn e krejt\u00ebsisht harrohet q\u00eb n\u00eb t\u00eb nj\u00ebjt\u00ebn dit\u00eb ka ngja edhe masakra e Vushtris\u00eb. Kaq \u00ebsht\u00eb p\u00ebr periudh\u00ebn e bombardimeve. Do t\u00eb mundohna q\u00eb brena 5 minutave maksimalisht ose 10 minuta me e kry k\u00ebt\u00eb periudh\u00ebn e masluft\u00ebs meq\u00eb p\u00ebrjetimi jem \u00ebsht\u00eb edhe mas lufte. Kthimi n\u00eb very edhe pas lufte n\u00eb nji kontekst ose mjedis ku pak a shum\u00eb vazhdonte lufta veq tenkat mungojshin. Pra n\u00eb dit\u00ebt e para t\u00eb masluft\u00ebs, qysh n\u00eb jav\u00ebn e pare u kuptua q\u00eb n\u00eb Mitrovic\u00eb di\u00e7ka nuk \u00ebsht\u00eb n\u00eb rregull. Ne ishim hala n\u00eb Vushtri, fundi i bombardimeve, \u201c\u00e7lirimi\u201d na zuni n\u00eb Vushtri, natyrisht nuk po hi me i tregu detajet e p\u00ebrjetimit t\u00eb \u00e7lirimit pasi q\u00eb jan\u00eb t\u00eb ngjashme me t\u00eb secilit shqiptar q\u00eb e ka p\u00ebrjetu \u00e7lirimin at\u00eb dit\u00eb n\u00eb Kosov\u00eb. \u00cbsht\u00eb di\u00e7ka e pap\u00ebrshkrueshme. Kom qen\u00eb mbi tenka, kom p\u00ebrqafu ushtar\u00eb. Po jav\u00ebn e pare u morr vesh q\u00eb ka dicka endemike n\u00eb Mitrovic\u00eb. Serb\u00ebt as nuk ishin largu po as shqiptar\u00ebt komplet nuk ishin kthy. Ni situate konfuze dhe e paqart\u00eb; ni ndarje latente e vendosur n\u00eb ur\u00eb prej pjes\u00ebtar\u00ebve francez t\u00eb KFOR-it. U vazhdojke praktika e nj\u00ebjt\u00eb e para bombardimeve dhe e pas bombardimeve me i qu grate me shiku qysh osht situata. Un\u00eb embaj mend shum\u00eb mire, gruja e daj\u00ebs s\u00eb nan\u00ebs ku q\u00ebndronim aty dhe nana jem paten shku prej Vushtris\u00eb n\u00eb kushte tashm\u00eb t\u00eb \u00e7lirimit deri n\u00eb Mitrovic\u00eb me kqyr \u00e7ka u bo me banes\u00ebn tone. Dhe aty kan\u00eb has p\u00ebr here t\u00eb pare n\u00eb at\u00eb ndarjen latente. Francez\u00ebt ju kan\u00eb thon: \u201cDuhemi me ju kontrollu p\u00ebr shkaqe t\u00eb siguris\u00eb, nuk mundemi me siguru siguri tmadhe kur t\u00eb dilni n\u00eb veri se munet me ju thon dikush di\u00e7ka ose me ju sulmu dikush\u201d. Mir\u00ebpo n\u00eb at\u00eb rast nuk kish ndodh asgj\u00eb sepse nana dhe gruja e daj\u00ebs t\u2019nan\u00ebs u kthyn mire n\u00eb Vushtri mir\u00ebpo tregun se n\u00eb at\u00eb pjes\u00eb as nuk ka militar\u00eb shqiptar\u00eb, as nuk ka shkel U\u00c7K-ja si n\u00eb \u00e7do pjes\u00eb tjet\u00ebr t\u00eb Kosov\u00ebs gati q\u00eb pat shkel, as nuk ka kurrfar\u00eb administrate shqiptare, nuk ka edhe aq shum\u00eb serb\u00eb sepse meq\u00eb nuk na i kishin nxon banes\u00ebn tregon faktin se nuk kish pas hala shum\u00eb serb\u00eb mir\u00ebpo ve\u00e7se \u00ebsht\u00eb ka e merr ngjyr\u00ebn e serbizimit dometh\u00ebn\u00eb, si\u00e7 filloi me marr gradualisht edhe Prishtina komplet ngjyr\u00eb shqiptare apo qytetet tjera ngjyr\u00eb shqiptare. Aty zaten ka fillu ni kusuritje dometh\u00ebn\u00eb mes serb\u00ebve t\u00eb Prishtin\u00ebs dhe shqiptar\u00ebve t\u00eb veriut t\u00eb Mitrovic\u00ebs, ose serb\u00ebve t\u00eb Pej\u00ebs ose serb\u00ebve t\u00eb Prizrenit. Mir\u00ebpo dallimi \u00ebsht\u00eb se d\u00ebbimi i serb\u00ebve q\u00eb ka ndodh mas lufte ose vrasjet e atyp\u00ebratyshme t\u00eb serb\u00ebve pas luft\u00ebs ka ngja n\u00eb t\u00eb shumt\u00ebn e rasteve pa plan sepse U\u00c7K-ja, madje edhe tu u fut NATO-ja, sa p\u00ebrqind t\u00eb territorit ka me e pas n\u00ebn kontroll. Ata nashta kan\u00eb bo n\u00eb menen e tyne plane q\u00eb kemi me ra sot n\u2019Prishtin\u00eb po nuk ka qen\u00eb e sigurt q\u00eb Prishtina ka me qen\u00eb n\u00eb kontrollin e tyne, nuk ka qen\u00eb e sigurt q\u00eb Peja ka me qen\u00eb n\u00eb kontrollin e tyne, gjith\u00e7ka ka qen\u00eb n\u00eb nj\u00ebfar\u00eb forme si lloj dhurate p\u00ebr ta dhe nj\u00ebfar\u00eb indiference e madhe e NATO-s q\u00eb e ka dit se n\u00ebse k\u00ebt\u00eb vend e len 60\/40 ose, n\u00eb rastin ma t\u00eb keq, si Bosnja, 51\/49, k\u00ebtu konflikti nuk mbaron sepse jet puna e prishne. K\u00ebshtu q\u00eb, si ligj i pashkruar e kan\u00eb lon situat\u00ebn 75\/25 edhe n\u00eb nj\u00eb situate t\u00eb till\u00eb natyrisht q\u00eb njer\u00ebzit kan\u00eb qen\u00eb t\u00eb frustrum, nuk e kan\u00eb dit ku i kan\u00eb pas pjestar\u00ebt e familjes, nuk e mohoj edhe p\u00ebrfshirjen e pjes\u00ebrishme t\u00eb U\u00c7K-s\u00eb n\u00eb krime edhe n\u00eb d\u00ebbim edhe n\u00eb gjith\u00e7ka po me thon q\u00eb ka pas sistem nuk munesh me thon q\u00eb ka pas. Nd\u00ebrkaq Serbia ka pas sistem t\u00eb Millosheviqit deri m\u00eb 5 tetor 2000 kur ka ra Millosheviqi sepse n\u00eb very hala ka funksionu gjith\u00e7ka me sistemin e tij, pavar\u00ebsisht se me Kumanov\u00eb jon largu tenkat e pjestar\u00ebt e ushtris\u00eb serbe bla bla bla makineria e rand\u00eb. Por struktura e njerzve pat mbet qaty. Rrjeti i telekomunikimit, rrjeti i telefonimit me stacionin policor t\u00eb Serbis\u00eb pat met i nj\u00ebjt\u00eb. Ti si e kalojshe ur\u00ebn gradualisht fillojshe mi pa njerzt me Motorola n\u2019dor\u00eb. Kqyre po t\u2019vjen qanej, dil dil. Dometh\u00ebn\u00eb funksionojke nj\u00eb sistem paramilitary me sistem, n\u00eb kund\u00ebrshtime me \u00e7ka ngjajke me U\u00c7K-n\u00eb knej u rropatke me gjet sistem po nuk kish sistem as p\u00ebr veti n\u00eb njifar forme sepse p\u00ebr at\u00eb edhe p\u00ebrgjegj\u00ebsia e U\u00c7K-s\u00eb ka qen\u00eb e pjesshme n\u00eb krahasim me at\u00eb q\u00eb ka ngja me shqiptar\u00ebt e veriut. E kan\u00eb dit 20 vjet p\u00ebrpara ku banon. E Hashim Thaqi ka dit p\u00ebr shembull p\u00ebr ndonj\u00eb serb n\u00eb fshatin aty n\u00eb Drenic\u00eb ku banojn\u00eb serb\u00ebt e Syregan\u00ebs sepse Syregana \u00ebsht\u00eb afvr Skenderajit po nuk e ka dit\u00eb ku jeton p\u00ebr shembull ni serb ku jeton te lagjja e spitalit k\u00ebtu. Nuk e ka dit a osht banesa e tij a jo sepse ti n\u00eb \u201999 i ke pa pjes\u00ebtar\u00ebt e U\u00c7K-s\u00eb q\u00eb p\u00ebr here t\u00eb pare kan\u00eb ardh\u00eb n\u00eb Prishtin\u00eb. Mundet mu dok e pabesushme por e v\u00ebrtet\u00eb osht q\u00eb njerzt q\u00eb kan\u00eb jetu n\u00eb fshatra shum\u00eb t\u2019nalta t\u2019thepisura s\u2019kan\u00eb lidhje me Prishtin\u00eb, i ka pas 18 vjet, nashta arm\u00ebn e ka kap dit\u00ebn e fundit t\u00eb luft\u00ebs dhe kjo flet shum\u00eb p\u00ebr ta mir\u00ebpo n\u00eb Prishtin\u00eb ka ardh\u00eb p\u00ebr here t\u00eb par\u00eb. Ka pas familjar diku t\u2019goditun edhe ka vepru n\u00eb m\u00ebnyr\u00eb t\u2019frustrume. Ndaj, kjo p\u00ebrgjegj\u00ebsia e l\u00ebnies s\u00eb shqiptar\u00ebve dhe serb\u00ebve mu pak a shum\u00eb m\u2019doket edhe njifar\u00eb egocentrizmi sepse ka nj\u00eb p\u00ebrshtypje q\u00eb gjithmon\u00eb kta myten mes veti e sipror ndaj ktyne jon evropian\u00ebt. N\u00ebse ka ngja qaj d\u00ebbim i shqiptar\u00ebve prej veriut e q\u00eb n\u00eb rastin tem ka ngja dy here e q\u00eb t\u2019dyt\u00ebn here kan\u00eb qen\u00eb ndoshta nja 20,000 britanik\u00eb n\u00eb qarkun e Prishtin\u00ebs dhe 20.000 francez\u00eb n\u00eb qarkun e Mitrovic\u00ebs at\u00ebher\u00eb \u00e7ka bon kta francez\u00eb e k\u00ebta britanez\u00eb n\u00eb k\u00ebt\u00eb kusuritje mes popullatave? A kqyr\u00ebn filma a \u00e7ka? \u00cbsht\u00eb shum\u00eb e natyrshme q\u00eb qata njer\u00ebz n\u00eb qato kushte kan\u00eb pas hala hesape t\u2019pakryme mes veti mir\u00ebpo gjithmon\u00eb, t\u2019pakt\u00ebn prej p\u00ebrshtypjeve t\u00eb mia, nuk munesh me i liru prej p\u00ebrgjegj\u00ebsis\u00eb. Nuk \u00ebsht\u00eb e shkall\u00ebs s\u00eb holandez\u00ebve n\u00eb Srebrenic\u00eb po po du me thon nuk munesh me i liru prej p\u00ebrgjegj\u00ebs edhe ata njer\u00ebz q\u00eb e kan\u00eb marr\u00eb mbi veti situat\u00ebn e siguris\u00eb. Sepse situate e siguris\u00eb n\u00eb t\u00eb \u201999 n\u00eb Kosov\u00eb ose komplet sistemi i siguris\u00eb ka qen\u00eb n\u00eb duar t\u00eb KFOR-it. Edhe n\u00ebse ka ndodh kusuritje me njer\u00ebz, n\u00ebse ka vazhdu hala me vrasje q\u00eb \u00ebsht\u00eb n\u00eb nj\u00ebfar\u00eb forme e kuptueshme po jo edhe e arsyetushme n\u00eb masa t\u00eb tilla, kjo nuk i liron prej p\u00ebrgjegj\u00ebsie bashk\u00ebsin\u00eb nd\u00ebrkomb\u00ebtare n\u00eb Kosov\u00eb. D\u00ebbimi i dyt\u00eb, p\u00ebr mi ra ma shkurt p\u00ebr p\u00ebrfundim, nuk ka qen\u00eb d\u00ebbim klasik me na nxjerr prej banesave anipse fqinj\u00ebt e tjer\u00eb gjithsesi me dhun\u00eb, me vrasje, \u00ebsht\u00eb e njohun dhe e p\u00ebrmendun edhe sot masakra e shkurtit 2000 ku vriten 10 shqiptar\u00eb dhe plagosen p\u00ebrmbi 80 dhe d\u00ebbohen me mij\u00ebra e mij\u00ebra. Ajo periudh\u00eb shkurt \u2013 qershor ia jep edhe vul\u00ebn p\u00ebrfundimtare mir\u00ebpo n\u00eb rastin tone ka vlejt gjithmon\u00eb frik\u00ebsimi. P\u00ebrmes frik\u00ebsimit kan\u00eb tentu me na jep at\u00eb vul\u00ebn p\u00ebrfundimtare t\u00eb largimit. Un\u00eb e kom p\u00ebrjetu n\u00eb l\u00ebkur\u00ebn teme at\u00eb p\u00ebrmes, here here, edhe at\u00eb, si\u00e7 e kam cek\u00eb edhe n\u00eb bised\u00eb private me ty, ngujimeve q\u00eb i kom pas n\u00eb objektin e SUP-it q\u00eb ka qen\u00eb i bombardum prej NATO-s e ku pak a shum\u00eb e plakja dit\u00ebn se s\u2019kisha ku me dal. Isha f\u00ebmi i vet\u00ebm i lagjes aty dhe p\u00ebr faktin q\u00eb e kaloja dit\u00ebn aty \u2013 nuk mund t\u2019i akuzoj k\u00ebta t\u00eb lagjes q\u00eb kan\u00eb bo presion ndaj meje ose q\u00eb kan\u00eb ushtru dhun\u00eb ndaj meje mir\u00ebpo dhuna psikologjike, k\u00ebrc\u00ebnimet dhe frik\u00ebsimet kan\u00eb ardh prej serb\u00ebve t\u00eb lagjeve tjera. N\u00eb nj\u00eb rast, teksa un\u00eb po luja, po kaloja dit\u00ebn aty, vijn\u00eb me \u00e7aj bull dog, futen n\u00eb nd\u00ebrtes\u00ebn e SUP-it aty, kan\u00eb qen\u00eb tri nd\u00ebrtesa t\u00eb bombardume dhe vet\u00ebm si rezultat i fatit dhe i ngujimit tim n\u00eb nj\u00eb s\u00ebnd\u00ebk dokumentash edhe pse hyjn\u00eb n\u00eb at\u00eb dhom\u00eb nuk shikojn\u00eb brenda sepse un\u00eb sot do t\u00eb p\u00ebrfundoja ose i paralizum ose n\u00eb rastin m\u00eb t\u00eb mire me ndonj\u00eb traum\u00eb t\u00eb pariparueshme. Kaq ishte.<\/p>\n

BG: Faleminderit.<\/p>\n

FS: Apet shum\u00eb, 43.<\/p>\n

BG: N\u00ebse kishe mujt me nda efektin e luft\u00ebs n\u00eb p\u00ebrditshm\u00ebri?<\/p>\n

FS: A me fol hala?<\/p>\n

BG: \u00cbh\u00eb<\/p>\n

FS: Efekti i luft\u00ebs n\u00eb pasluft\u00eb ka qen\u00eb dosido i shtypun nga tradita jon\u00eb provinciale dhe nga tradita jon\u00eb konservatore sepse lufta dhe p\u00ebrjetimi, tashm\u00eb edhe p\u00ebrjetimi i luft\u00ebs, ka vazhdu mu p\u00ebrjetu n\u00eb m\u00ebnyr\u00eb hapsinore, n\u00eb m\u00ebnyr\u00eb numerike, jo n\u00eb m\u00ebnyr\u00eb unikate dhe personale, po hap\u00ebsinore dhe numerike. \u201cLe shuj, kqyr \u00e7ka i kan\u00eb bo Gjakov\u00ebs, kqyr \u00e7ka i kan\u00eb bo Drenic\u00ebs, kqyre sa ma shum\u00eb ata\u201d. Kur thu \u201cma shum\u00eb\u201d ai \u00ebsht\u00eb num\u00ebr. \u201cRri mos fol ti\u201d. Ka qen\u00eb ndoshta edhe nj\u00eb dhun\u00eb e dyt\u00eb q\u00eb \u00ebsht\u00eb bo mbi rastin tem ose mbi t\u00eb gjith\u00eb ata q\u00eb kan\u00eb p\u00ebrjetu luft\u00eb po nuk jon vra ose nuk jon plagos\u00eb ose nuk kan\u00eb p\u00ebrjetu dhun\u00eb t\u00eb ndryshme fizike prej nj\u00eb sistemi t\u00eb t\u00ebr\u00eb vlerash q\u00eb tenton me e burgos p\u00ebrjetimin q\u00eb p\u00ebrjetimin personal t\u00eb fatkeq\u00ebsis\u00eb e p\u00ebrjeton si turp, si turp publik. Do t\u00eb thot\u00eb, p\u00ebrjetimin e ndodhis\u00eb fatkeqe e p\u00ebrjeton si marre; nuk bon me tregu ose tenton me ja n\u00ebnshtru harres\u00ebs konsistente. E nj\u00ebjta ka ngja me mu dometh\u00ebn\u00eb. M\u2019\u00ebsht\u00eb thane: \u201cHajt bre mos i rrit se ti gjith ke lujt me ta\u201d p\u00ebr shembull, ve\u00e7 pse p\u00ebr periudh\u00ebn e paraluft\u00ebs p\u00ebrnime nuk kom bo dallime, kom lujt si me shqiptar\u00eb si me serb\u00eb. Pra perceptimi \u00ebsht\u00eb: \u201cLe bre se ti s\u2019ki t\u00eb drejt\u00eb me fol se ti ke mbrojt p\u00ebr ta n\u2019futboll, ti ke lu me ta\u201d. Do t\u00eb thot\u00eb e shikoj k\u00ebt\u00eb p\u00ebrvoj\u00ebn \u201999-2000 q\u00eb e kom n\u00eb kurriz t\u00eb nj\u00eb raporti normal q\u00eb e kom pas un\u00eb me ta n\u00eb periudh\u00ebn 1993-1999 p\u00ebr shembull. Sepse ndoshta vet\u00ebm prej faktit se un\u00eb e kom njoft serbishten edhe e njoh sot m\u2019kan\u00eb perceptu: \u201cjo more, ai s\u2019\u00ebsht\u00eb e mundur me pas p\u00ebrjetim, ai ka lujt gjith me ta, ai o rrit me ta\u201d. Ndoshta kjo ka ndiku te vetja q\u00eb qen\u00eb k\u00ebto gjana shum\u00eb t\u2019shtypne dhe shum\u00eb t\u00eb topitne deri n\u00eb Stamboll, deri n\u00eb koh\u00ebn e studimeve 2012-2016 n\u00eb Turqi ku, p\u00ebr here t\u00eb pare, edhe kom liri ma t\u2019madhe personale edhe jom ma i vetmum edhe ma i pavarun me mendu p\u00ebr p\u00ebrjetimet e mia dhe p\u00ebr veten teme. Aty do t\u00eb thot\u00eb un\u00eb kom fillu me bo ni balanc \u2013 edhe pse nuk e p\u00eblqej termin \u201cbalanc\u201d te puna e p\u00ebrjetimit por po e p\u00ebrdori kushtimisht – t\u00eb p\u00ebrjetimit tem personal n\u00eb kuptimin q\u00eb nuk munesh me e lexu veq si hap\u00ebsir\u00eb ose si num\u00ebr po si di\u00e7ka unikale, qoft\u00eb edhe n\u00ebse veq nji therr\u00eb t\u2019ka hi ngisht, ajo \u00ebsht\u00eb unikale p\u00ebr ty.[\/vc_column_text][\/vc_column][\/vc_row]<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

[vc_row wrap_container=”yes” section_text_color=”light” text_align=”justify”][vc_column][vc_column_text] [\/vc_column_text][vc_column_text]Bjeshka Guri (intervistuesja) Fatlum Sadiku (i intervistuari) Akronimet: BG=Bjeshka Guri, FS=Fatlum Sadiku BG: A po m\u2019tregon dicka per veten fillimisht? FS: Po, une jam Fatlumi. Fatlumi Sadiku prej Mitrovice. Jam gjenerate \u201987. Pak a shume jeta jeme eshte shku prej banimeve ne vende te ndryshme. Tregova vij prej Mitrovices por lufta […]<\/p>\n","protected":false},"author":1,"featured_media":480,"comment_status":"closed","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[22],"tags":[],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/museumofrefugees-ks.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/572"}],"collection":[{"href":"https:\/\/museumofrefugees-ks.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/museumofrefugees-ks.org\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/museumofrefugees-ks.org\/wp-json\/wp\/v2\/users\/1"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/museumofrefugees-ks.org\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=572"}],"version-history":[{"count":4,"href":"https:\/\/museumofrefugees-ks.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/572\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":1321,"href":"https:\/\/museumofrefugees-ks.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/572\/revisions\/1321"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/museumofrefugees-ks.org\/wp-json\/wp\/v2\/media\/480"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/museumofrefugees-ks.org\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=572"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/museumofrefugees-ks.org\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=572"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/museumofrefugees-ks.org\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=572"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}