{"id":1157,"date":"2021-01-21T00:25:40","date_gmt":"2021-01-21T00:25:40","guid":{"rendered":"https:\/\/museumofrefugees-ks.org\/?p=1157"},"modified":"2021-08-19T09:50:03","modified_gmt":"2021-08-19T09:50:03","slug":"neri-ferizi","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/museumofrefugees-ks.org\/neri-ferizi\/","title":{"rendered":"Neri Ferizi"},"content":{"rendered":"

[vc_row][vc_column][vc_column_text]<\/p>\n\n

[\/vc_column_text][\/vc_column][\/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]Bjeshka Guri (intervistuesja)<\/p>\n

 <\/p>\n

Neri Ferizi (e intervistuara)<\/p>\n

 <\/p>\n

Akronimet: BG=Bjeshka Guri, NF= Neri Ferizi<\/p>\n

 <\/p>\n

BG: A po na tregon di\u00e7ka p\u00ebr veten m\u00eb shum\u00eb, kush je \u00e7ka b\u00ebn?<\/p>\n

NF: Ok. Un\u00eb jam Neri. Jam aktiviste e Shoq\u00ebris\u00eb Civile n\u00eb Mitrovic\u00eb. Me shoq\u00ebrin\u00eb civile ia kam fillu me punu q\u00eb kur kam qen\u00eb 17 vje\u00e7 ndoshta. Ngapak si vullnetare, mandej e pata fitu nj\u00eb pun\u00eb si projekt, edhe prej at\u00ebher\u00eb m\u00eb, m\u00eb duket se nj\u00eb her\u00eb kam punu n\u00eb institucione nja 6 muaj edhe nj\u00eb her\u00eb n\u00eb biznes 1 vit, p\u00ebrndryshe krejt jeta ime \u00ebsht\u00eb shoq\u00ebri civile deri tash.\u00a0 Di\u00e7ka p\u00ebr veten, un\u00eb tregova p\u00ebr profesion, ndoshta edhe di\u00e7ka tjet\u00ebr me ju tregu. Un\u00eb jetoj me n\u00eb familje 5 an\u00ebtar\u00ebshe, n\u00eb fakt 4 se motra \u00ebsht\u00eb martuar. Jetoj me v\u00ebllaun, nan\u00ebn edhe babin. Jam m\u00eb e madhja, jam f\u00ebmij\u00eb mbas 8 viteve martese t\u00eb prind\u00ebrve. E ke pa ndoshta n\u00eb at\u00eb historikun q\u00eb ta kam d\u00ebrgu, n\u00eb Bruksel faktikisht ku i kemi shfaq disa storie tona, ka qen\u00eb si story telling edhe ata mandej e kan\u00eb p\u00ebrpunu e kan\u00eb bo n\u00eb m\u00ebnyre artistike.<\/p>\n

BG: Deshta m\u00eb shum\u00eb me dit\u00eb, si e mban n\u00eb mend, sa vje\u00e7are ke qen\u00eb para se me fillu lufta edhe ndoshta me nda \u00e7far\u00eb p\u00ebrshtypje, \u00e7far\u00eb kujtime ke prej asaj kohe, dmth. para se me fillu lufta?<\/p>\n

NF: \u00a0Ka qen\u00eb nj\u00eb ndjenj\u00eb e keqe para luft\u00ebs kur babai ka mbet\u00eb pa pun\u00eb edhe un\u00eb qysh e kam kuptuar koh\u00ebn se babi gjithmon\u00eb i sjellte disa.. se babain e kam Minator edhe shpesh here ju jepnin dhurata p\u00ebr f\u00ebmij\u00ebt edhe ka pasur \u00e7okollata, ka pasur kukulla, e mbaj n\u00eb mend nj\u00eb arush\u00eb shum\u00eb t\u00eb madhe edhe mandej nj\u00eb koh\u00eb u nd\u00ebrpre krejt kjo edhe un\u00eb mbeta t\u2019u mendu pse babi m\u00eb nuk po sjell dhurata. N\u00eb at\u00eb koh\u00eb ai ka dal prej pun\u00ebs e mandej \u00ebsht\u00eb desht\u00eb nj\u00eb koh\u00eb me u m\u00ebsu pa dhurata edhe gjithmon\u00eb e pritja babin kur po sjell k\u00ebsi dhurata. Mandej, prej k\u00ebtu ka fillu nj\u00eb ndjenj\u00eb e keqe, pasiguri, nuk di si f\u00ebmije as si me e shpjegu sepse un\u00eb nuk kam qen\u00eb e vet\u00ebdijshme q\u00eb me e lon\u00eb pun\u00ebn nuk ke pare, ose..kam qen\u00eb e vog\u00ebl p\u00ebr me i kuptu k\u00ebto gj\u00ebra, dmth. ka fillu ajo ndarja. Edhe kam fillu t\u00eb nervozohem me babain tim, pse e ka l\u00ebn\u00eb pun\u00ebn, pse nuk po me sjell m\u00eb dhurata. Mandej ka kaluar nj\u00eb koh\u00eb kur babai t\u00ebr\u00eb koh\u00ebn rrinte n\u00eb sht\u00ebpi, nuk shkonte m\u00eb n\u00eb pun\u00eb edhe m\u00eb nuk e pritsha, ishte aty me ne. E mandej ne shkonim n\u00eb shkoll\u00eb, dmth. deri von\u00eb ne kemi shku n\u00eb shkoll\u00eb. Edhe deri kur filloj lufta, k\u00ebshtu kur ka filluar n\u00eb Drenic\u00eb at\u00ebher\u00eb ne e kemi nd\u00ebrpre shkoll\u00ebn me shku atje ku shkonim edhe mandej \u00ebsht\u00eb desht\u00eb me shku n\u00eb nj\u00eb fshat n\u00eb shkoll\u00eb n\u00eb Rahov\u00eb, u desht me ec\u00eb tep\u00ebr larg, nuk e di, kam qen\u00eb e vog\u00ebl dhe mua m\u2019u dukke interesant pak, m\u2019u dukke si sfid\u00eb me shku me taku njer\u00ebz t\u00eb rinj prej atyre q\u00eb i kam pas\u00eb, ka qen\u00eb interesant. Mandej, prej aty kam fillu, dmth. i kam pasur 9 vjet kur kan\u00eb fillu me bombardu, edhe un\u00eb kam jetu n\u00eb fshat n\u00eb at\u00eb koh\u00eb t\u00eb luft\u00ebs p\u00ebr me ik\u00eb prej Serb\u00ebve, edhe…<\/p>\n

BG: Dometh\u00ebn\u00eb jeni zhvendosur n\u00eb fshat?<\/p>\n

NF: \u00a0Po, edhe n\u00eb at\u00eb koh\u00eb e kan\u00eb bombardu fshatin. Granatat binin n\u00ebp\u00ebr livadh. M\u00eb kujtohet kur thonin me shku n\u00eb ato, dmth. ka ra nj\u00eb granat\u00eb, sepse nuk bjen prap granata n\u00eb t\u00eb nj\u00ebjtin vend, e ke parasysh.\u00a0 Dmth, gjith\u00ebmon\u00eb kam mendu q\u00eb gjuan me pushk\u00eb, ose kur gjuan di\u00e7ka nuk mundet me ra 2 her\u00eb n\u00eb t\u00eb nj\u00ebjtin vend. Gjithmon\u00eb e kam pas\u00eb t\u00ebr\u00eb koh\u00ebn at\u00eb p\u00ebrshtypje q\u00eb n\u00ebse m\u00eb gjuan dikush me guri n\u00eb at\u00eb drejtim nj\u00ebher\u00eb, pastaj dyt\u00ebn her\u00eb ai nuk gjuan m\u00eb n\u00eb at\u00eb drejtim. Ashtu po, edhe mandej ne si f\u00ebmij\u00eb, bombardonin p.sh. nj\u00eb dit\u00eb, por tjetr\u00ebn dit\u00eb ne dilnim e luanim normalisht, kur e mendoj ka qen\u00eb shum\u00eb e tmerrshme, sepse ti nuk e ke dit\u00eb kur po t\u00eb bombardojn\u00eb. Edhe shkonim me lujt\u00eb n\u00eb ato gropat ku kan\u00eb qen\u00eb, paramendo aty ka mujt\u00eb me pas\u00eb ndonj\u00eb cop\u00eb q\u00eb nuk ka eksplodu, por nuk e di, ndoshta edhe prind\u00ebt nuk kan\u00eb dit\u00eb me na m\u00ebsu at\u00ebher\u00eb, sepse nuk jan\u00eb provu me k\u00ebsi gj\u00ebra se p.sh. tash kur e mendoj shum\u00eb prej njer\u00ebzve kan\u00eb p\u00ebsu prej atyre granatave q\u00eb kan\u00eb mbet\u00eb edhe… \u00ebsht\u00eb e \u00e7uditshme pse ne kemi shku edhe kemi luajt\u00eb t\u00eb ato vende. Mandej e di q\u00eb k\u00ebta burrat e sht\u00ebpis\u00eb kan\u00eb vendos\u00eb q\u00eb me nd\u00ebrtu nj\u00eb bunker p\u00ebr shkak t\u00eb granatimeve t\u00eb vazhdueshme edhe kan\u00eb vendos\u00eb me dal me roje, n\u00ebp\u00ebr mal rreth e rreth fshatit. E kan\u00eb nd\u00ebertu at\u00eb edhe p\u00ebr ne si f\u00ebmij\u00eb ka qen\u00eb tep\u00ebr interesant me e pa nj\u00eb asi bunkeri, me hy n\u00eb te, dmth. ne t\u00ebr\u00eb dit\u00ebn lujshim n\u00eb bunker, e ke parasysh.<\/p>\n

BG: A e ke ndonj\u00eb kujtim, a e ke ndonj\u00eb kujtim qysh \u00ebsht\u00eb duk\u00eb bunkeri, qysh e kan\u00eb nd\u00ebrtu, me \u00e7far\u00eb materiali?<\/p>\n

NF: Nuk kam di\u00e7ka, por e di q\u00eb m\u00eb s\u00eb pari kan\u00eb g\u00ebrmu thell\u00eb n\u00eb to, sepse ne kemi qen\u00eb aty kqyrnim se \u00e7far\u00eb jan\u00eb t\u2019u bo. Mandej kan\u00eb pru dru edhe i kan\u00eb vendos\u00eb p\u00ebrmbi, por kan\u00eb pre shum\u00eb dru. Dmth. se ajo \u00ebsht\u00eb desht\u00eb me qen\u00eb shum\u00eb e trash\u00eb p\u00ebr shkak t\u00eb granatimeve q\u00eb mos me e shpu granata at\u00eb. K\u00ebshtu ka qen\u00eb. Mandej pat\u00ebm shku dhe pat\u00ebn ndejt\u00eb krejt familjet se ka qen\u00eb mjaft i madh. Por n\u00eb fshatin ton\u00eb nuk ka pas\u00eb shum\u00eb banor\u00eb, dmth. kemi qen\u00eb krejt pak edhe kemi shku dhe kemi ndejt\u00eb aty disa dit\u00eb. Edhe kur kan\u00eb fillu, se tash kan\u00eb hy k\u00ebmb\u00ebsor\u00ebt Serb n\u00eb fshat edhe kemi ikur dmth. prej aty-prej bunkerit. Para se me hy n\u00eb fakt, kemi shku te dajt\u00eb me mamin. E di q\u00eb disa kan\u00eb vdek\u00eb aty n\u00eb fshat p\u00ebr shkaku se pat\u00ebn besu q\u00eb Serb\u00ebt nuk hyjn\u00eb n\u00eb k\u00ebmb\u00ebsor\u00eb, nuk vijn\u00eb deri k\u00ebtu nalt\u00eb. Edhe dy prej tyre kan\u00eb vdek\u00eb, dmth. i kan\u00eb z\u00ebn\u00eb familjet e tyre, i kan\u00eb torturu, por p\u00ebr fatin e mir\u00eb ton\u00eb ne shkuam te dajt\u00eb n\u00eb nj\u00eb fshat krejt tjet\u00ebr n\u00eb Proponiq \u00a0ku rrinin edhe plot familje t\u00eb tjera. Fillimisht kemi shkuar te dajt\u00eb mandej te halla n\u00eb Vushtrri, edhe aty kemi ndejtq derisa i kan\u00eb shp\u00ebrnda krejt banor\u00ebt, prej aty kemi shku n\u00eb Zhabar, edhe n\u00eb Zhabar \u00ebsht\u00eb nj\u00eb fshat k\u00ebtu n\u00eb Mitrovic\u00eb q\u00eb tash mundem me i thon\u00eb edhe lagje ndoshta. Aty kam ndejt\u00eb se e kam pas\u00eb edhe nj\u00eb hall\u00eb tjet\u00ebr, mandej prej aty kemi shku te dajt\u00eb por jo te dajt\u00eb n\u00eb sht\u00ebpi, por ka qen\u00eb mbi fshatin e dajve nj\u00eb mal shum\u00eb thell\u00eb atje ku kan\u00eb ndejt\u00eb mundem me thon\u00eb nja 3 mij\u00eb njer\u00ebz q\u00eb jan\u00eb mbledh prej t\u00eb gjitha an\u00ebve. Kemi ndejt\u00eb aty dhe i kemi bo disa shatora. Kemi pas\u00eb lop\u00eb me veti q\u00eb i kemi marr edhe q\u00eb mbijetonim me ato. Nj\u00ebra prej gj\u00ebrave q\u00eb m\u00eb kujtohet ka qen\u00eb babi kur…se ne p\u00ebr ushqim vuanim atje, nuk kemi pasur shum\u00eb me ngr\u00ebn\u00eb, zgjidhje hi\u00e7 se hi\u00e7 por as ushqim, buk\u00eb nuk ke pas\u00eb me hang\u00ebr. M\u00eb kujtohet babai, sepse burrat u organizonin nat\u00ebn edhe shkonin n\u00eb qytet tin\u00ebz edhe merrnin miell, merrnin buk\u00eb me hang\u00ebr, merrnin gj\u00ebra ushqimore, etj. Nj\u00eb prej kujtimeve, interesant q\u00eb tani nuk e ha, por m\u00eb ka p\u00eblqy shum\u00eb, ka qen\u00eb e b\u00ebr\u00eb nj\u00eb\u00a0 \u00e7orb\u00eb me pasta, iu harrova emrin pastave t\u00eb gjata..?<\/p>\n

BG: Shpageta?<\/p>\n

NF: Shpageta, faleminderit. Dmth. shpageta por n\u00eb form\u00eb t\u00eb \u00e7orb\u00ebs, se vet\u00ebm e kan\u00eb zij dhe e pak i kan\u00eb vu kryp,por ka qen\u00eb ekstrem e mir\u00eb. Tep\u00ebr m\u00eb ka p\u00eblqy. M\u00eb pat mbet\u00eb n\u00eb kok\u00eb, por krejt ka qen\u00eb sepse na kemi qen\u00eb shum\u00eb t\u00eb uritur. Apo m\u00eb kupton? Edhe jemi pas\u00eb m\u00ebsuar me ngr\u00ebn\u00eb qum\u00ebsht me buk\u00eb, a e din qum\u00ebsht me buk\u00eb t\u00ebr\u00eb koh\u00ebn. \u00a0K\u00ebshtu q\u00eb ajo p\u00ebr ne ka qen\u00eb di\u00e7ka ekstra, di\u00e7ka ndryshe edhe e di q\u00eb m\u00eb pat p\u00eblqy tep\u00ebr. Mandej prej aty kemi tentu me shku…<\/p>\n

 <\/p>\n

BG: Vet\u00ebm edhe di\u00e7ka Neri, apo t\u00eb kujtohet \u00e7far\u00eb dinamika kan\u00eb ekzistu mes njer\u00ebzve, \u00e7far\u00eb atmosfere ka qen\u00eb? Se qysh e p\u00ebrmende edhe vet ka qen\u00eb 3 mij\u00eb veta duke u strehu n\u00eb mal.<\/p>\n

NF: Po, tani na kemi qen\u00eb pak m\u00eb…dmth. ka qen\u00eb interesant q\u00eb ata q\u00eb jan\u00eb njohur mes veti kryesisht i kan\u00eb b\u00eb ato shatorat m\u00eb af\u00ebr nj\u00ebri-tjetrit. \u00a0Na kemi qen\u00eb daja, axha, se edhe axha im ka ardh te dajt\u00eb e mij,mandej ka qen\u00eb tezja, mandej kush\u00ebrinjt\u00eb e dajve e na kemi ndejt\u00eb t\u00eb gjith\u00eb bashk\u00eb dmth. i kemi b\u00eb shatorat. P.sh. shatorin na e kemi pas\u00eb bashk\u00eb me agj\u00ebn, daja e ka pas\u00eb bashk\u00eb me tjer\u00ebt t\u00eb vet, dmth. secili e ka pas\u00eb shatorin e vet, k\u00ebshtu ka qen\u00eb m\u00ebnyra e organizimit. Tjetra, sa i p\u00ebrket ushqimit-ushqimin e kemi pas\u00eb t\u00eb p\u00ebrbashk\u00ebt. Kryesisht babai im ka qen\u00eb ai q\u00eb ka shku me marr ushqim t\u00ebr\u00eb koh\u00ebn, nuk e di pse por mendojn q\u00eb ka qen\u00eb m\u00eb i gjindsh\u00ebm ose nuk po e di, por gjithmon\u00eb ka qen\u00eb ai q\u00eb ka shku me e marr ushqimin. Mandej m\u00eb posht\u00eb, m\u00eb posht\u00eb n\u00eb mal ka qen\u00eb Halit Berani, ndoshta e njeh Halit Beranin. Ai mjaft her\u00ebt e pat nd\u00ebrtu, se Halitin e kan\u00eb ndjek Serb\u00ebt p\u00ebr me e marr n\u00eb burg edhe ai moti pat ik\u00eb prej qytetit edhe ai aty e pat nd\u00ebrtu thuaja si sht\u00ebpi, si…tep\u00ebr bukur e ka b\u00eb. Tash kur e kujtoj tep\u00ebr vendi i bukur pat qen\u00eb. Ai ka ndejt\u00eb m\u00eb posht\u00eb, por tash e ka kan\u00eb ruajt\u00eb zakonisht Haliti t\u00eb tjer\u00ebt. E di q\u00eb nj\u00eb her\u00eb babai im pat ardh dhe pat k\u00ebrku uj\u00eb, m\u00eb jep pak uj\u00eb se u frik\u00ebsu se tash rrug\u00ebs kur ka shku Haliti e ka pas\u00eb nj\u00eb xhaket\u00eb t\u00eb madhe edhe i ka dal babait p\u00ebrpara me u tall me te, apo kupton? \u00a0I ka fol Serbisht edhe babai mandej \u00ebsht\u00eb frik\u00ebsu edhe e di q\u00eb k\u00ebrkonte uj\u00eb me pi. Dmth. ajo rrug\u00eb mjaft ka qen\u00eb e frikshme se \u00ebsht\u00eb desht\u00eb me shku prej Broboniqit-Kopriv\u00eb-Koshutov\u00eb-p\u00ebr me dal n\u00eb qyteti diku n\u00eb ndonj\u00eb sht\u00ebpi me gjet\u00eb ushqim. Edhe zakonisht disa vetura Serbe kan\u00eb q\u00ebndru kah Kopriva edhe k\u00ebta nuk kan\u00eb guxuar dmth. me shku kah rruga normale, por malit, skajeve, dikah kah nuk shihen.<\/p>\n

BG: Dometh\u00ebn\u00eb me kerr kan\u00eb udh\u00ebtu deri n\u00eb qytet?<\/p>\n

NF: Jo,jo, jo. N\u00eb k\u00ebmb\u00eb, e ke parasysh, n\u00eb k\u00ebmb\u00eb. Dmth. babai im ka udh\u00ebtu ndoshta 1 dit\u00eb derisa ka shku n\u00eb qytet me marr ushqim edhe me ardh, edhe nuk kan\u00eb pasur as kerr as kurgjo, krejt ushqimin \u00ebht\u00eb \u00ebsht\u00eb me e mbajt\u00eb m\u00eb krah p\u00ebr me sa e sjell neve atje n\u00eb mal ku kemi qen\u00eb. Por, para se me shku atje, se harrova se kam fillu edhe me i harru pak storiet e luft\u00ebs, ne prej Zhabarit kemi tentu me shku n\u00eb kolon\u00eb p\u00ebr me dal n\u00eb Shqip\u00ebri. Por, neve nuk na pat\u00ebn lon\u00eb, na kan\u00eb kthy gati n\u00eb kufi me Shqip\u00ebrin\u00eb-Prekall\u00eb ka qen\u00eb vendi ku kemi ndejt\u00eb. Ka pas\u00eb plot familje-aty mandej na kan\u00eb pla\u00e7kit\u00eb, kan\u00eb k\u00ebrku dukat, pare, e di q\u00eb na pat\u00ebn pla\u00e7kit\u00eb e aty e kujtoj nj\u00eb rast n\u00eb kolon\u00eb kur jemi pas\u00eb untu shum\u00eb, e kan\u00eb qen\u00eb disa Boshnjake me sa e kam mbajtur n\u00eb mend un\u00eb, q\u00eb kishin bo n\u00eb nj\u00eb fshat aty se ata nuk i kishin nguc meq\u00eb kan\u00eb qen\u00eb Boshnjak ose ku e di, na pat\u00ebn dh\u00ebn\u00eb buk\u00eb, k\u00ebshtu pitalka <\/u><\/em>\u00a0t\u00eb nxehta me ajvar. Ooh, tash un\u00eb nuk mundem me hang\u00ebr shum\u00eb pitalk\u00eb<\/u><\/em> me ajvar p\u00ebr shkak t\u00eb atij emocioni q\u00eb e kam. Edhe e di q\u00eb mami e pat nda n\u00eb gjys\u00ebm me na e dh\u00ebn\u00eb neve e nj\u00eb gjys\u00ebm e ka ruajtur p\u00ebr m\u00eb von\u00eb, por un\u00eb patjet\u00ebr doja t\u00eb ha se isha e uritur. E di q\u00eb pastaj, po mendoj q\u00eb nganj\u00ebher\u00eb kur e mendoj prind\u00ebt shum\u00eb mir\u00eb kan\u00eb dit\u00eb me e menaxhu edhe k\u00ebt\u00eb situat\u00ebn e\u00a0 luft\u00ebs,q\u00eb me e ruajt\u00eb pak ushqim p\u00ebr nes\u00ebr, mos me hang\u00ebr sot. \u00a0\u00a0Mandej e di q\u00eb aty kemi qen\u00eb, ka pas\u00eb me jav\u00eb m\u00eb duket q\u00eb nuk kemi b\u00eb dush, e kujtoj si f\u00ebmije edhe morrat na kan\u00eb ec\u00eb n\u00eb kok\u00eb edhe tmerr ka qen\u00eb. E di q\u00eb te ato Boshnjaket na kan\u00eb ndihmu edhe na kan\u00eb dh\u00ebn\u00eb kreh\u00ebr me i kreh flok\u00ebt, uj\u00eb me u la, edhe e di q\u00eb mami m\u00eb ka marr dhe ka tentu me m\u2019i hjek se ne kemi qen\u00eb krejt n\u00eb nj\u00eb traktor duke shkuar p\u00ebr kolon\u00eb e ka qen\u00eb e mbushur plot me njer\u00ebz q\u00eb as nuk i njihshe. Ka qen\u00eb aty nj\u00eb njeri i s\u00ebmur\u00eb edhe ai e ka pas\u00eb me patjet\u00ebr me u shtrij..k\u00ebshtu…un\u00eb kam qen\u00eb e vog\u00ebl edhe e di q\u00eb ai tipi v\u00ebnte k\u00ebmb\u00ebn dmth. te hunda ime, k\u00ebshtu edhe shpesh her\u00eb iu ankoja nan\u00ebs edhe dojke me ma shpjegu q\u00eb njeri \u00ebsht\u00eb i s\u00ebmur\u00eb dhe duhesh me e duru, ai ka nevoj\u00eb me u shtrij. Por, diqysh kur e mendoj q\u00eb gjith\u00eb ato peripeti kur i kemi pas\u00eb nuk kemi pasur shum\u00eb konfrontime me nj\u00ebri-tjetrin, dmth. pse ti po e zen at\u00eb pjes\u00eb, pse ti, diqysh krejtve na ka z\u00ebn\u00eb edhe askush nuk b\u00ebnte z\u00eb. Askush nuk ka th\u00ebn\u00eb pse ky, ose pse e more at\u00eb n\u00eb traktor ose pse ti k\u00ebto, ose pse ti ato, ose pse ti i pari ose i fundit qysh ndodh zakonisht tash. At\u00ebher\u00eb nuk ka pas\u00eb k\u00ebshtu, ka qen\u00eb interesant, nuk kemi pas\u00eb kurfar probleme, na ka lidh edhe kjo \u00e7\u00ebshtja q\u00eb jemi n\u00eb nj\u00eb problem t\u00eb p\u00ebrbashk\u00ebt, ose nuk e di, por ka qen\u00eb interesant me e pa q\u00eb nuk kemi pas\u00eb probleme n\u00eb mes veti asnj\u00ebhere. P\u00ebrndryshe gjat\u00eb luft\u00ebs, kujtoj q\u00eb, se tash ka qen\u00eb edhe kjo \u00e7\u00ebshtja n\u00eb familje q\u00eb dikush duhet me shku edhe me iu bashku Ushtris\u00eb \u00c7lirimtare, un\u00eb i kam pas\u00eb edhe i kam ende tre djemt\u00eb e axh\u00ebs q\u00eb kan\u00eb qen\u00eb m\u00eb t\u00eb rritun se na kemi qen\u00eb si nj\u00eb familje k\u00ebshtu, edhe ata e kan\u00eb pasur nj\u00eb diskutim brenda edhe me babin edhe me axh\u00ebn se dikush prej neve duhet me shku edhe e di q\u00eb djali i axh\u00ebs i vogli ka qen\u00eb shum\u00eb PRO me shku edhe aty e kan\u00eb pasur nj\u00eb diskutim se jo po du un\u00eb, jo ai edhe mandej kan\u00eb vendos\u00eb q\u00eb ok. Ky i vogli, meqen\u00ebs\u00eb \u00ebsht\u00eb t\u2019u e ndjeh shum\u00eb k\u00ebt\u00eb far ..me shku, porpastaj at\u00eb e ka z\u00ebn\u00eb ushtria Serbe, dmth. kur ka qen\u00eb n\u00eb U\u00c7K n\u00eb mal k\u00ebndej n\u00eb Mitrovic\u00eb edhe e kan\u00eb marr n\u00eb Serbi edhe e kan\u00eb d\u00ebnu me 12 vjet burg. Sot, nuk i dua un\u00eb shum\u00eb k\u00ebto zbukurimet e Vitit t\u00eb Ri se krejt e dijn\u00eb q\u00eb i dua zbukurimet e Vitit t\u00eb Ri, \u00ebsht\u00eb ndoshta pik\u00ebrisht edhe kjo se edhe mbas luft\u00ebs ne nuk e kemi festuar Vitin e Ri, sepse edhe mbas luft\u00ebs ka qen\u00eb ai n\u00eb burg. Krejt \u00e7far\u00eb kam mund t\u00eb shoh ka qen\u00eb te dajt\u00eb kur shkojsha q\u00eb i kan\u00eb pas\u00eb ato zbukurime, na n\u00eb sht\u00ebpi nuk i kemi pas\u00eb se Safeti \u00ebsht\u00eb n\u00eb burg edhe nuk mundemi, un\u00eb kam qen\u00eb ende e re, kam pas\u00eb qejf pak, por \u00e7do Vit t\u00eb Ri, qysh me th\u00ebn\u00eb kemi mendu q\u00eb ok.qysh po hjek ai atje, kushedi a i japin, kushedi a e torturojn\u00eb, a i japin ushqim me hang\u00ebr ose gj\u00ebra tjera, gjithmon\u00eb, \u00e7do fest\u00eb diqysh e kemi pas\u00eb n\u00eb kok\u00eb q\u00eb ok.neve po na mungon nj\u00eb an\u00ebtar q\u00eb \u00ebsht\u00eb gjall\u00eb, e dinim q\u00eb \u00ebsht\u00eb gjall\u00eb se halla pat shku edhe me e vizitu, por q\u00eb nuk e dinim a ka me shp\u00ebtu apo kan\u00eb me e mbyt atje. Edhe e di q\u00eb deri von\u00eb kur e kan\u00eb liru Nait Hasanin, Albin Kurtin e k\u00ebta, e pat\u00eb liru edhe at\u00eb mbas lufte ka qen\u00eb. Deri at\u00ebher\u00eb ne \u00e7do fest\u00eb e kemi pasur t\u00eb ndaluar, pastaj menj\u00ebher\u00eb kur erdh ky ne i vendosnim dritat, disi p\u00ebr at\u00eb jemi shum\u00eb t\u00eb lidhun me fest\u00ebn e Vitit t\u00eb Ri, me k\u00ebto zbukurimet se na kujton q\u00eb kemi pasur nj\u00eb g\u00ebzim, m\u00eb n\u00eb fund kemi arritur me i v\u00ebnu dritat, dhe ndonj\u00ebher\u00eb nuk e kuptoj q\u00eb tani q\u00eb jemi n\u00eb liri, i kemi krejt edhe ok.e kemi pandemin\u00eb, i kemi shum\u00eb sfida p\u00ebrpara se jeta pa sfida nuk mundet me vazhdu tutje, por p\u00ebrderisa jemi gjall\u00eb, jemi mir\u00eb, pse mos festu bashk\u00ebrisht, me i qit\u00eb disa drita, edhe n\u00eb k\u00ebt\u00eb pandemi p.sh. ju jep njer\u00ebzve nj\u00eb ndjenj\u00eb t\u00eb mir\u00eb festive, sepse jemi m\u00ebsu me e pa nj\u00ebjt\u00eb qytetin, nj\u00ebjt\u00eb sht\u00ebpin\u00eb ose, apo e din. Un\u00eb p.sh. tani i kam 32 vjet por ende e dekoroj sht\u00ebpin\u00eb, e qes bredhin, i qes dritat q\u00eb ma jep at\u00eb ndjenj\u00ebn q\u00eb okay kemi fest\u00eb, kemi di\u00e7ka t\u00eb mir\u00eb, secili gjen di\u00e7ka t\u00eb mir\u00eb prej jet\u00ebs s\u00eb vet q\u00eb mundet me festu. Tjet\u00ebr, pas luft\u00ebs, dmth. kjo ka qen\u00eb periudha pas luft\u00ebs q\u00eb e kemi pas\u00eb. M\u00eb kujtohen bombardimet gjat\u00eb luft\u00ebs dmth. jemi kthy prej malit e kemi shku n\u00eb at\u00eb sht\u00ebpi n\u00eb Zhabar. Ka qen\u00eb nj\u00eb familj\u00eb q\u00eb na e pat l\u00ebshu sht\u00ebpin\u00eb, v\u00ebllau i tij ka qen\u00eb jasht\u00eb vendit edhe e pat l\u00ebshu sht\u00ebpin\u00eb p\u00ebr refugjat\u00eb, dmth. pa pare, pa kurgjo. Edhe aty kemi ndejt\u00eb..<\/p>\n

BG: Zhabari n\u00eb cil\u00ebn komun\u00eb \u00ebsht\u00eb?<\/p>\n

NF: N\u00eb Mitrovic\u00eb \u00ebsht\u00eb Zhabari, po. Af\u00ebr \u00ebsht\u00eb aty, af\u00ebr Mitrovic\u00ebs. Edhe e di q\u00eb ka qen\u00eb nj\u00eb prej g\u00ebzimeve m\u00eb t\u00eb m\u00ebdha kjo puna e NATO-s sado q\u00eb, sot ndoshta sot kam nj\u00eb perceptim krejt tjet\u00ebr, por at\u00ebher\u00eb ke qen\u00eb asi pozicioni q\u00eb \u00ebsht\u00eb desht\u00eb nj\u00eb nd\u00ebrhyrje q\u00eb ti me qen\u00eb e lir\u00eb, edhe me e g\u00ebzu fjal\u00ebn e lir\u00eb, l\u00ebvizjen e lir\u00eb, e krejt t\u00eb tjerat. E di q\u00eb kur e pat\u00ebm d\u00ebgju n\u00eb lajme nuk besojshim, dmth. nuk kishte shansa, kemi dal k\u00ebshtu n\u00eb qytet me e pa q\u00eb me t\u00eb v\u00ebrtet\u00eb, ne nuk kemi besu. Edhe pastaj kur i kemi pa k\u00ebto nd\u00ebrhyrjet e NATO-s, mendoj q\u00eb pastaj na pat\u00ebn largu krejtve prej sht\u00ebpive Serb\u00ebt edhe na pat\u00ebn pru n\u00eb nj\u00eb pjes\u00eb te Stadiumi n\u00eb Tamnik. Aty kan\u00eb qen\u00eb plot qytetar\u00eb, e di q\u00eb burrat u pat\u00ebn nda prej grave. Neve grave dhe f\u00ebmij\u00ebve na ka kan\u00eb l\u00ebn\u00eb n\u00eb at\u00eb pjes\u00eb edhe n\u00eb mesin ton\u00eb, dmth. ishte t\u2019u i ra NATO hynin tanket e Serb\u00ebve, q\u00eb mos me iu ra atyre se ne ishim aty dhe ata kur shihnin q\u00eb ne jemi f\u00ebmij\u00eb e gra ata shp\u00ebtonin, apo kupton? \u00a0Brenda saj, nuk e di si ka desht\u00eb me i ra NATO nj\u00eb tanku, por ndoshta edhe ata kan\u00eb frik\u00ebsu q\u00eb mos po i sulmojn\u00eb ose \u00e7ka po di. Vet\u00ebm e di q\u00eb aty kemi ndejt\u00eb gjith\u00eb dit\u00ebn, aeroplanat lart, tanket posht\u00eb, na duke b\u00ebrtitur, duke qajtur, tani q\u00eb u ndam me babain-mendoj q\u00eb ka qen\u00eb hera e par\u00eb q\u00eb u pat\u00ebm nda me babain, ka qen\u00eb nj\u00ebfar lloj pasigurie edhe nuk dinim se ku \u00ebsht\u00eb se at\u00ebher\u00eb nuk ke pasur telefona, nuk kishim asgj\u00eb q\u00eb me mujt\u00eb me komuniku me nj\u00ebri-tjetrin. Edhe e di q\u00eb aty m\u00eb pat kap nj\u00ebfar frike tep\u00ebr e madhe, ndoshta prej krejt k\u00ebsaj ajo ka qen\u00eb frika m\u00eb e madhe ku \u00ebsht\u00eb babi, kushedi kah ka mbetur ai. Edhe ata kan\u00eb shku dhe jan\u00eb fshehur n\u00eb nj\u00eb krua, nj\u00eb pus, jan\u00eb fshehur aty deri sa ka p\u00ebrfunduar kjo, edhe pastaj at\u00ebher\u00eb kemi dalur n\u00eb qytet edhe e kemi pa q\u00eb me t\u00eb v\u00ebrtet\u00eb i ka ra NATO dhe me t\u00eb v\u00ebrtet\u00eb ne jemi t\u00eb lir\u00eb. Ka qen\u00eb tep\u00ebr, ndjenja m\u00eb e mir\u00eb ndoshta, edhe pavar\u00ebsia ka qene ndjenja m\u00eb e mir\u00eb pas asaj kohe.<\/p>\n

BG: Qysh ka qen\u00eb procedura e kthimit n\u00eb sht\u00ebpi, \u00e7ka mban n\u00eb mend prej asaj kohe?<\/p>\n

NF: Neve na e kan\u00eb djeg sht\u00ebpin\u00eb, edhe \u00e7far\u00eb m\u00eb dhinbset m\u00eb s\u00eb shumti kjo \u00ebsht\u00eb q\u00eb tani un\u00eb nuk e kam asnj\u00eb fotografi t\u00eb f\u00ebmij\u00ebris\u00eb time. Jan\u00eb shum\u00eb pak foto q\u00eb i ka halla, ose i ka daja, a e din, por ato jan\u00eb 2-3 foto, jo krejt ato kujtimet q\u00eb ne i kemi pas\u00eb. Ndoshta krejt sht\u00ebpin\u00eb q\u00eb e kan\u00eb djeg nuk m\u00eb ka ardh r\u00ebnd\u00eb, sa m\u00eb ka ardh r\u00ebnd\u00eb q\u00eb kujtimet e mia m\u2019i kan\u00eb djeg edhe po mendoj edhe ato lodrat e mia, \u00e7kapo di se at\u00eb her\u00eb kam qen\u00eb e re. Diqysh kur erdh\u00ebm tash pas luft\u00ebs duhej me, ok. Mendonim se \u00e7do gj\u00eb ka me shku mir\u00eb, po, e kishim nj\u00eb pjes\u00eb t\u00eb pareve ku babai i kishte ruajtur aty n\u00eb…ka qen\u00eb interesant se gjithmon\u00eb sado qe njeri tjetrit nuk ka mundur t\u00eb dij\u00eb ku i ke shtij paret ose \u00e7far\u00eb ke bo, mami gjithmon\u00eb e ka pas\u00eb nj\u00eb frik\u00eb q\u00eb, se pat marr k\u00ebshtu dor\u00ebn brenda n\u00eb jakne ia pat shqy jakn\u00ebn edhe i kan\u00eb shtij paret kan\u00eb qen\u00eb at\u00ebher\u00eb 1000 Marka n\u00ebse nuk gaboj edhe i ka qep\u00eb ato, at\u00eb jakn\u00ebn e kemi pasur p\u00ebr detyr\u00eb krejt familja me e rujt\u00eb, apo kupton..sepse mendonim q\u00eb ne kemi me dal me nj\u00eb shtet tjet\u00ebr apo Shqip\u00ebri, ose dikund dhe e dinim q\u00eb na duhen paret, e din se ne nj\u00eb far forme nuk kemi pas\u00eb shpres\u00eb, a kemi me mund t\u00eb jetojm\u00eb k\u00ebtu, ose ka me nd\u00ebrhy NATO ose ka me nd\u00ebrhy nj\u00eb forv\u00eb e jashtme q\u00eb ka me na shp\u00ebtu ose ka me na dal n\u00eb ndihm\u00eb, nuk kemi pasur k\u00ebsi shpresa Shpresa e vetme ka qen\u00eb me ik\u00eb prej k\u00ebtu, me e lon\u00eb Kosov\u00ebn edhe nuk ka m\u00eb Kosov\u00eb. \u00a0Mandej, e kujtoj pas luft\u00ebs i pat\u00ebm nxjerr ato pare edhe pat\u00ebm bler\u00eb shum\u00eb sende, kemu hy m\u00eb nj\u00eb sht\u00ebpi, me nj\u00eb banes\u00eb n\u00eb fakt, k\u00ebtu n\u00eb Mitrovic\u00eb q\u00eb ka qen\u00eb e Serb\u00ebve. Aty kemi jetuar n\u00eb nj\u00eb periudh\u00eb mjaft t\u00eb mir\u00eb…aaa..nuk di tjet\u00ebr \u00e7ka me t\u00eb tregu? Un\u00eb pastaj e di q\u00eb ka qen\u00eb puna q\u00eb u kthy babai, edhe jan\u00eb pas\u00eb kthy k\u00ebta p\u00ebr t\u00eb punuar pa pare. A din kur i kan\u00eb thon\u00eb, kur i kan\u00eb shp\u00ebtu minator\u00ebt dometh\u00ebn\u00eb ju kan\u00eb tregu q\u00eb keni me punu pa pare, e k\u00ebta kan\u00eb qen\u00eb shum\u00eb entuzijast q\u00eb po pa pare, hi\u00e7 nuk ka lidhje, vet\u00ebm t\u00eb jemi t\u00eb lir\u00eb. Edhe e di q\u00eb n\u00ebse nuk gaboj p\u00ebr 6 ose m\u00eb shum\u00eb muaj kan\u00eb punu pa asnj\u00eb cent. Dmth. ka qen\u00eb ai entuziasmi q\u00eb me b\u00eb p\u00ebr vendin sepse jemi t\u00eb lir\u00eb dhe m\u00eb nuk ka lidhje q\u00eb nuk paguhemi, nuk ka lidhje q\u00eb nuk kemi, \u00e7ka t\u00eb kemi e ndajm\u00eb, kjo ka qen\u00eb m\u00eb shum\u00eb. Shembull edhe k\u00ebto paret q\u00eb i kemi pas\u00eb pas luft\u00ebs e di q\u00eb i kemi nda me axh\u00ebn, sado q\u00eb kan\u00eb qen\u00eb tonat i kemi nda me axh\u00ebn se diqysh a din kan\u00eb qen\u00eb shum\u00eb entuziast p\u00ebr \u00e7do gj\u00eb, \u00a0e q\u00eb mendoj q\u00eb kjo ka qen\u00eb nj\u00eb prej gabimeve tona. \u00a0Se tani po hy n\u00eb nj\u00eb tem\u00eb tj\u00ebt\u00ebr ndoshta. Duke e pasur k\u00ebt\u00eb entuziazem nuk i kemi ruajtur objektet e vjetra. Dmth. kemi desht\u00eb vet\u00ebm me u nd\u00ebrtu, me u nd\u00ebrtu, me u nd\u00ebrtu, q\u00eb kur e kujtoj n\u00eb at\u00eb koh\u00eb e kan\u00eb rr\u00ebzu Kineman\u00eb e Qytetit edhe ne nuk kemi reaguar. Palidhje, se nuk na ka b\u00eb shum\u00eb p\u00ebrshtypje se ne po dojm\u00eb me u nd\u00ebrtu, ne po dojm\u00eb me ec\u00eb p\u00ebrpara, nuk e kemi dit\u00ebn vler\u00ebn ndoshta t\u00eb disa gj\u00ebrave. Tjetra, edhe sht\u00ebpit\u00eb p.sh. q\u00eb na i kan\u00eb djeg\u00eb, menj\u00ebher\u00eb i kemi ri-nd\u00ebrtu q\u00eb ndoshta kishte qen\u00eb mir\u00eb me mbet\u00eb di\u00e7ka prej asaj kohe pak, q\u00eb ok. k\u00ebtu ka pasur nj\u00eb luft\u00eb, jan\u00eb d\u00ebmtu \u00a0k\u00ebto objekte, k\u00ebto..ne mendoj q\u00eb nuk kemi l\u00ebn\u00eb asgj\u00eb kujtim prej luft\u00ebs. Pak, ndoshta vet\u00ebm fjal\u00ebt, nuk na kan\u00eb mbet\u00eb po e ceki si kujtime. E p\u00ebr at\u00eb p.sh. n\u00eb Mitrovic\u00eb kan\u00eb qen\u00eb tri kinema edhe sot nuk e ke asnj\u00eb. E di \u00ebsht\u00eb shum\u00eb apsurde. Ka shum\u00eb sende tjera q\u00eb jan\u00eb zhduk\u00eb ndoshta menj\u00ebher\u00eb pas luft\u00ebs, q\u00eb nuk i kemi kushtuar r\u00ebnd\u00ebsi, ndoshta k\u00ebsaj kujtes\u00ebs kolektive.<\/p>\n

BG: \u00c7ka mendon q\u00eb lufta ka pas\u00eb ndikim n\u00eb ty, q\u00eb ka ende, ashtu q\u00eb e v\u00ebren?<\/p>\n

NF: Ok. E kam ndoshta at\u00eb frik\u00ebn q\u00eb n\u00eb nj\u00eb shtet mundet, se tash un\u00eb..p\u00ebrpara kam besuar q\u00eb p.sh. nj\u00eb komunitet i caktuar mundet me qene komplet i keq ve\u00e7 pse \u00ebsht\u00eb ai komunitet. M\u00eb nuk ka asi besime, tash pak jam rritur dhe e kam par\u00eb q\u00eb ma nuk \u00ebsht\u00eb ashtu. Por, \u00e7far\u00eb e kam ndoshta si traum\u00eb prej luft\u00ebs \u00ebsht\u00eb q\u00eb iu frigohem, iu frigohem shum\u00eb k\u00ebtyre dikator\u00ebve ose njer\u00ebzve q\u00eb…frigohem shum\u00eb q\u00eb vendi im, ose nj\u00eb vend i caktuar diku mundet me qen\u00eb n\u00eb duart e nj\u00eb njeriu t\u00eb s\u00ebmur\u00eb psiqikisht. Duke mos desht\u00eb me i arsyetu ndoshta veprat t\u00eb cilat jan\u00eb b\u00eb, se kur thua i s\u00ebmur\u00eb psiqikisht mundesh mandej me i arsyetu edhe veprat t\u00eb cilat jan\u00eb b\u00eb, por ndoshta nj\u00eb njeri q\u00eb \u00ebsht\u00eb i keq shpirt\u00ebrisht ose un\u00eb nuk gjej nj\u00eb definim tjet\u00ebr p\u00ebr nj\u00eb njeri i cili mundet me zhvillu nj\u00eb gjenocid aq t\u00eb madh n\u00eb nj\u00eb vend, p\u00ebrve\u00e7 q\u00eb ai nuk ka qen\u00eb normal sepse nj\u00eb njeri normal nuk mundet t\u2019i b\u00ebj\u00eb ato gj\u00ebra. E un\u00eb frigohem edhe p\u00ebr vendin tim q\u00eb mos po na vjen nj\u00eb udh\u00ebheq\u00ebs i till\u00eb, i cili ndoshta jo me na b\u00eb d\u00ebm neve por me i b\u00eb d\u00ebm edhe nj\u00eb komuniteti t\u00eb caktuar. E \u00e7far\u00eb m\u00eb dhemb m\u00eb s\u00eb shumti ndoshta kjo \u00ebsht\u00eb prej luft\u00ebs \u00ebsht\u00eb q\u00eb pozita Rom\u00eb-Ashkali-Egjiptian shkaku se n\u00eb t\u00eb nj\u00ebjt\u00ebn m\u00ebnyr\u00eb un\u00eb para luft\u00ebs ndoshta kam qen\u00eb e atakuar n\u00eb nj\u00ebfar m\u00ebnyre ose e stigmatizuar p\u00ebr shkak se kam qen\u00eb Shqiptare. Mendoj q\u00eb t\u00eb nj\u00ebjt\u00ebn m\u00ebnyr\u00eb jemi t\u2019u u sjell\u00eb me ata edhe kjo menj\u00ebher\u00eb m\u00eb kthen n\u00eb retrospektiv\u00eb sa her\u00eb e shoh edhe them ngadal se na kemi qen\u00eb t\u00eb till\u00eb, dmth. kur vijn\u00eb ose shesin ose lypin, ose edhe mua m\u00eb kujtohet q\u00eb n\u00eb familjen ton\u00eb ka pasur njer\u00ebz q\u00eb kan\u00eb shitur cigare edhe jan\u00eb stigmatizu prej shoq\u00ebris\u00eb Serbe. E tash t\u00eb nj\u00ebjt\u00ebn gj\u00eb jemi t\u2019u e b\u00eb me k\u00ebt\u00eb komunitet. Kjo shpesh her\u00eb m\u00eb kthen edhe e kujtoj q\u00eb ok. ne ndoshta nuk jemi duke i mbytur k\u00ebshtu n\u00eb m\u00ebnyr\u00eb bukfale, por jemi duke i mbytur n\u00eb nj\u00eb m\u00ebnyr\u00eb tj\u00ebt\u00ebr k\u00ebt\u00eb komunitet edhe nuk jemi t\u2019u…, shembull n\u00eb\u00a0 Mitrovic\u00eb ndodh e nj\u00ebjta. P.sh. para luft\u00ebs ne kemi qen\u00eb t\u00eb stigmatizuar edhe ti e ke pasur komunitetin Shqiptar duke q\u00ebndruar bashk\u00eb me Serbe. Ok. ka pasur nj\u00eb lloj, p.sh. n\u00eb shkoll\u00eb, shoq\u00ebri me k\u00ebta t\u00eb rinjt\u00eb por gjithmon\u00eb i ke pasur Serbet dhe Shqiptar\u00ebt t\u00eb ndar\u00eb. Nj\u00ebsoj ndodh n\u00eb Mitrovic\u00eb, dmth. ti e ke komunitetin Rom-Ashkali-Egjiptian q\u00eb jan\u00eb t\u00eb getoizuar n\u00eb nj\u00ebfar forme n\u00eb at\u00eb hap\u00ebsir\u00ebn e tyre edhe nuk kan\u00eb kontakt me ne. Para luft\u00ebs ne kemi qen\u00eb nj\u00ebsoj, dmth. ne jemi ndar\u00eb Serb\u00ebt e Shqiptar\u00ebt, sado q\u00eb ndoshta ti ke pas\u00eb kojshi Serb q\u00eb kan\u00eb qen\u00eb shum\u00eb t\u00eb mir\u00eb, edhe q\u00eb nuk ke pasur asnj\u00eb lloj raporti t\u00eb keq me ata, por thjesht si ka filluar lufta ti je ndar\u00eb. Ti ke shku me komunitetin t\u00ebnd, ata me t\u00eb tyre, nj\u00ebsoj ka ndodh ve\u00e7 q\u00eb fizikisht nuk jemi duke i mbytur k\u00ebshtu ma, nj\u00ebsoj jan\u00eb komuniteti Ashkali, ashtu mendoj un\u00eb. E ata m\u00eb s\u00eb shumti m\u00eb kujtojn\u00eb, ndoshta kjo edhe pak traum\u00eb, nuk e di, por, tjetra \u00e7ka m\u00eb frik\u00ebson \u00ebsht\u00eb kur, ndoshta sa her\u00eb i shoh n\u00eb filma se gjat\u00eb kolon\u00ebs kemi par\u00eb njer\u00ebz t\u00eb shtrir\u00eb n\u00eb tok\u00eb pa dor\u00eb, pa k\u00ebmb\u00eb, kam qen\u00eb e vog\u00ebl me i pa ato edhe pse nuk kam ditur se \u00e7far\u00eb jn\u00eb t\u2019u b\u00eb. Po mendoj nj\u00ebhere e kam pyetur babain\u00a0 \u00e7ka \u00ebsht\u00eb, edhe a jan\u00eb t\u2019u b\u00eb hajgare, ashtu t\u2019u luajtur.. dhe e di, e kam at\u00eb figur\u00eb q\u00eb m\u00eb del k\u00ebshtu kur shoh ndonj\u00ebhere kur shoh filma sidomos m\u00eb kujtohet, m\u00eb vjen si kujtim edhe diqysh \u00e7ka m\u00eb dhemb \u00ebsht\u00eb se ne nuk kemi guxu me u ndal, as me i kqyr ose me i fut n\u00eb dhe ose me u kujdes\u00eb p\u00ebr at\u00eb viktim\u00eb, menj\u00ebher\u00eb Serb\u00ebt i ke pas\u00eb t\u00ebr\u00eb koh\u00ebn gjat\u00eb kolon\u00ebs na kan\u00eb p\u00ebrcjell\u00eb, nuk ke guxu as me u ndal, as me kqyr kush \u00ebsht\u00eb as \u00e7ka \u00ebsht\u00eb, u desht\u00eb me u bo sikur nuk ekziston kjo, po mendoj \u00ebsht\u00eb trup jet\u00eb njeriu edhe ti ve\u00e7 po e len aty hajt. Kjo ka qen\u00eb mjaft e r\u00ebnd\u00eb . Un\u00eb prap po them se aty nuk ka qen\u00eb vet\u00ebm nj\u00eb Millosheviq por ka pasur edhe njer\u00ebz tjer\u00eb shum\u00eb t\u00eb k\u00ebqinj, k\u00ebta t\u00eb cil\u00ebt i kan\u00eb lon\u00eb trupat ashtu, kan\u00eb masakru. Nuk di si kishte mund mua ose ty ose tjetrin nj\u00eb njeri si udh\u00ebheq\u00ebs me t\u00eb shtyj me b\u00eb asi krimi. Un\u00eb m\u00eb p\u00ebrpara kisha pranuar ok. m\u00eb mbyt mua sesa me shku un\u00eb me e bo nj\u00eb krim t\u00eb till\u00eb. E nganj\u00ebhere kur mundohemi me e arsyetu k\u00ebt\u00eb duke e vendosur q\u00eb vet\u00ebm nj\u00eb njeri, te Millosheviqi, un\u00eb mendoj q\u00eb po b\u00ebjm\u00eb gabim se nuk ka qen\u00eb vet\u00ebm Millosheviqi, k\u00ebta njer\u00ebz kan\u00eb mundur t\u00eb thon\u00eb dikush jo. Ka mundur t\u00eb thot\u00eb dikush stop se a e din nuk e ke pasur ti 1,2,3 ose 4 vet\u00eb q\u00eb kan\u00eb bo krime, ti ke pasur m\u00eb shum\u00eb, ke pasur nj\u00eb ushtri. Edhe sikur ushria t\u00eb kishte luftuar me nj\u00eb ushtri tjet\u00ebr krejt n\u00eb rregull, por kan\u00eb luftuar me popullat\u00eb civile. Ok. kjo \u00ebsht\u00eb di\u00e7ka q\u00eb nuk \u00ebsht\u00eb mir\u00eb k\u00ebtu \u00a0pse gjith\u00eb kjo urrejtje p\u00ebr nj\u00eb komunitet si Shqiptar\u00ebt, sepse me t\u00eb v\u00ebrtet\u00eb duhesh me pas\u00eb tep\u00ebr urrejtje p\u00ebr me mbyt\u00eb njer\u00ebz ashtu n\u00eb at\u00eb form\u00eb. Nuk e di, por mendoj q\u00eb nuk \u00ebsht\u00eb vet\u00ebm nj\u00eb Millosheviq, jan\u00eb m\u00eb shum\u00eb. Ndoshta edhe te ne, n\u00eb an\u00ebn tjet\u00ebr edhe un\u00eb mendoj q\u00eb edhe kjo pala jon\u00eb ka mundur t\u00eb b\u00ebj\u00eb krime, edhe nuk mundesh me iu vu fajin krejt, p.sh. si te ata\u00a0 si kjo puna e U\u00c7K-s\u00eb, me thon\u00eb U\u00c7K-ja, jo, jo jan\u00eb individ\u00ebt q\u00eb kan\u00eb b\u00eb. Por, kur e marrim raportin, sepse k\u00ebtu ka qen\u00eb gjenocid me direktivat t\u00eb shtetit ne nuk kemi qen\u00eb shtet. Ne kemi qen\u00eb njer\u00ebz t\u00eb cil\u00ebt e kan\u00eb pasur nj\u00eb ideal q\u00eb po dojn\u00eb me dal, n\u00eb fakt un\u00eb jam gjall\u00eb p\u00ebr shkak t\u00eb disa ushtar\u00ebve t\u00eb U\u00c7K-s\u00eb, jo un\u00eb, por ajo pjesa n\u00eb at\u00eb fshatin q\u00eb thash kemi qen\u00eb diku 1000-2000 veta a m\u00eb shum\u00eb. Kan\u00eb desht\u00eb me hy Serb\u00ebt, dmth. me hy k\u00ebmb\u00ebsori edhe atje edhe kan\u00eb qen\u00eb disa ushtar\u00eb t\u00eb U\u00c7K-s\u00eb q\u00eb kan\u00eb pasur shum\u00eb pak arm\u00eb por duke luftuar me Serb nuk jan\u00eb dor\u00ebzuar edhe ata kan\u00eb menduar q\u00eb k\u00ebta jan\u00eb tep\u00ebr t\u00eb armatosur edhe jan\u00eb t\u00ebrhequr. Po t\u00eb kishin hy dmth. ne ata 1000-2000 kishim qen\u00eb t\u00eb vdekur. E disi, nagnj\u00ebher\u00eb kur e mendon edhe k\u00ebt\u00eb ti nuk mundesh me thon\u00eb U\u00c7K-ja k\u00ebshtu krejt kan\u00eb qen\u00eb individ, q\u00eb mendoj nj\u00ebsoj se ka pasur edhe individ\u00eb Serb q\u00eb nuk kan\u00eb desht\u00eb ndoshta me bo krime, jan\u00eb tash Serb q\u00eb tregojn\u00eb q\u00eb kan\u00eb qen\u00eb tep\u00ebr t\u00eb shtyer prej Ushtris\u00eb t\u00eb Serbis\u00eb p\u00ebr me b\u00eb krime. Disa prej tyre q\u00eb nuk kan\u00eb dashur i kan\u00eb rrahur ose i kan\u00eb torturuar, mundem me marr me mend edhe at\u00eb, por p\u00ebr shembull kur kan\u00eb dalur n\u00eb terren nuk \u00ebsht\u00eb pse dikush i ka par\u00eb se \u00e7fare po b\u00ebjn\u00eb. P.sh. dhunimet q\u00eb kan\u00eb ndodhur meqen\u00ebse thash m\u00eb her\u00ebt, nuk \u00ebsht\u00eb se aty ka ardh Millosheviqi edhe ka th\u00ebn\u00eb dhunoje k\u00ebt\u00eb ose at\u00eb, dhunojini me rend, hyni me rend, nuk mendoj q\u00eb ato direktiva kan\u00eb ardhur direkt prej atje, por mendoj q\u00eb edhe k\u00ebta njer\u00ebz k\u00ebtu i kan\u00eb b\u00eb vet, edhe kur e mendoj shum\u00eb prej Serb\u00ebve kan\u00eb qen\u00eb \u201cdrunk<\/u><\/em>\u201d t\u00eb pir\u00eb gjat\u00eb luft\u00ebs, p.sh. t\u00ebr\u00eb koh\u00ebn ti ke taku Polic Serb q\u00eb kan\u00eb qen\u00eb t\u00eb pit\u00eb, nganj\u00ebher\u00eb mendoj un\u00eb q\u00eb ndoshta edhe shpesh her\u00eb ndoshta nuk kan\u00eb qen\u00eb t\u00eb vet\u00ebdijsh\u00ebm p\u00ebr ato krime t\u00eb r\u00ebnda q\u00eb i kan\u00eb b\u00eb, ato krime po me i b\u00eb, sepse mendoj q\u00eb e kan\u00eb pasur direktiv\u00ebn nga lart p\u00ebr me bo krime, ndoshta me e frik\u00ebsu k\u00ebt\u00eb popull, me e asimilu, ose me e zhvendos\u00eb jasht\u00eb vendit q\u00eb mos me pas\u00eb m\u00eb k\u00ebtu Shqiptar\u00eb, por nuk e di. K\u00ebto jan\u00eb vet\u00ebm mendime k\u00ebshtu, nganj\u00ebhere b\u00ebj k\u00ebshtu krahasime se \u00e7ka ka mund t\u00eb ndodh, duke u munduar me gjet\u00eb nj\u00ebfar…<\/p>\n

NF: Me i nda sendet, a din…q\u00eb me pas\u00eb shpres\u00eb, se n\u00ebse ne i b\u00ebjm\u00eb t\u00eb gjitha bashk\u00eb at\u00ebher\u00eb nuk ka shpres\u00eb me e.. prap k\u00ebrcet lufta. Un\u00eb nuk mendoj q\u00eb krejt ata jan\u00eb t\u00eb till\u00eb, por mendoj q\u00eb ka shum\u00eb njer\u00ebz t\u00eb mir\u00eb, se sot punoj me ata edhe e di q\u00eb ka njre\u00ebz t\u00eb mir\u00eb, shum\u00eb njer\u00ebz t\u00eb mir\u00eb. Por, tash nganj\u00ebher\u00eb edhe puna e k\u00ebsaj diktaturave q\u00eb kan\u00eb funksionu se edhe sot mendoj q\u00eb jan\u00eb n\u00eb nj\u00ebfar lloj diktature demokratike, k\u00ebndej shiten demokraci por n\u00eb an\u00ebn tjet\u00ebr jan\u00eb gj\u00ebrat tjera t\u00eb cilat funksionojn\u00eb ndryshe. Shpesh her\u00eb as nuk guxojn\u00eb ndoshta me fol p\u00ebr shum\u00eb sende, e ndoshta edhe at\u00ebher\u00eb nuk kan\u00eb guxuar t\u00eb flasin, ndoshta edhe at\u00ebher\u00eb nuk kan\u00eb guxuar me dal kund\u00ebr regjimit t\u00eb Millosheviqit, por edhe duke e pasur edhe at\u00eb frym\u00ebn q\u00eb qe po i bojn\u00eb Shqiptar\u00ebt, ndoshta kjo i ka shyer edhe m\u00eb shum\u00eb me hesht, mos me fol, nuk e di. Edhe ne ndonj\u00ebher\u00eb k\u00ebtu n\u00eb Kosov\u00eb e kemi k\u00ebt\u00eb presionin e mas\u00ebs ose kemi k\u00ebrc\u00ebnime ose p.sh. ti si shoq\u00ebri civile sa her\u00eb t\u00eb flasim t\u00eb vjen nj\u00eb mesazh, hey…ka k\u00ebsi gj\u00ebra q\u00eb dojn\u00eb me t\u00eb hesht edhe p\u00ebr mos me t\u00eb l\u00ebn\u00eb me fol. Mir\u00ebpo, n\u00eb nj\u00ebfar forme kur vriten njer\u00ebzit deri n\u00eb at\u00eb form\u00eb \u201cI do not know<\/u><\/em>\u201d ndoshta…edhe kisha reagu un\u00eb, kisha me thon\u00eb stop se un\u00eb nuk jam kjo, t\u00eb pakt\u00ebn un\u00eb e kisha distancu veten prej krejt atyre krimeve t\u00eb cilat po b\u00ebhen e q\u00eb edhe sot nj\u00eb pjes\u00eb e madhe ndoshta nuk e distancojn\u00eb veten prej atyre krimeve. Ndoshta edhe ky \u00ebsht\u00eb narracioni nacionalist q\u00eb e p\u00ebrdor t\u00ebr\u00eb koh\u00ebn Qeveria e Serbis\u00eb, por nj\u00ebkoh\u00ebsisht edhe e Kosov\u00ebs se as ne nuk jemi shum\u00eb mir\u00eb me k\u00ebt\u00eb pun\u00ebn e narrativ\u00ebs nacionaliste, mjaft bile, s\u00eb fundmi tep\u00ebr e kan\u00eb rritur, ndoshta q\u00eb shkuan edhe k\u00ebta t\u00eb U\u00c7K-s\u00eb atje p\u00ebr me u gjyku. Por, mjaft \u00ebsht\u00eb duke u p\u00ebrdorur nj\u00eb gjuh\u00eb edhe ti tash ke punu nj\u00eb koh\u00eb p\u00ebr me e ul pak tensionin edhe tash BAM prap, ok. Hajde prap.<\/p>\n

BG: Po definitivisht, edhe mjaft shum\u00eb po p\u00ebrdoren edhe vuajtjet e civil\u00ebve p\u00ebr p\u00ebrfitime t\u00eb nj\u00eb kahjes t\u00eb caktuar, k\u00ebshtu q\u00eb edhe ajo mjaft problematike. Por, shpresojm\u00eb q\u00eb do t\u00eb rregullohet me koh\u00eb sepse duket se ende \u00ebsht\u00eb plag\u00eb e fresk\u00ebt.<\/p>\n

NF: Po…<\/p>\n

BG: E ndoshta koha na ndihmon. Faleminderit shum\u00eb Neri, n\u00ebse nuk ke di\u00e7ka tjet\u00ebr me shtu e kishim p\u00ebrmbyllur.<\/p>\n

NF: Po, nuk \u00ebsht\u00eb, nuk \u00ebsht\u00eb problem. Me shtu, ndoshta, po e kam edhe nj\u00eb kujtim prej luft\u00ebs q\u00eb m\u00eb vjen dhe q\u00eb gjithmon\u00eb e kam p\u00ebrmendur edhe n\u00eb disa vende q\u00eb kur kemi qen\u00eb atje n\u00eb mal, ne f\u00ebmij\u00ebt kemi luajtur dhe e kemi pasur edhe nj\u00eb biciklet\u00eb t\u00eb cil\u00ebn e p\u00ebrdornim edhe shkonim pak m\u00eb thell\u00eb q\u00eb ka qen\u00eb m\u00eb af\u00ebr Serb\u00ebve, por nuk e di pse shkonim atje me lujt\u00eb, edhe vinin plumbat, dmth. prej posht\u00eb q\u00eb gjuanin Serb\u00ebt dhe ne i merrnim, ka qen\u00eb tep\u00ebr nxeht\u00eb at\u00ebher\u00eb edhe un\u00eb shkoja te babai edhe i tregoja q\u00eb shiko e kam gjetur nj\u00eb plumb dhe ende \u00ebsht\u00eb i nxeht\u00eb. Gjithmon\u00eb m\u00eb kujtohet ajo fytyr\u00eb e babait e tmerruar, ku e gjete, ku jeni duke shkuar ju, at\u00ebhere e mbaj n\u00eb mend q\u00eb me t\u00eb v\u00ebrtet\u00eb m\u00eb ka b\u00ebrtitur babai im, a din r\u00ebnd\u00eb m\u00eb ka b\u00ebrtitur, edhe tep\u00ebr u pata prek\u00eb si f\u00ebmij\u00eb. Sa her\u00eb m\u00eb bie n\u00eb mend lufta m\u00eb bie n\u00eb mend ajo fytyr\u00eb e tmerruar, edhe syt\u00eb e hapur edhe ashtu kah po shkoni ju? Kjo ndoshta \u00ebsht\u00eb nj\u00eb prej kujtimeve nga lufta.<\/p>\n

BG: Faleminderit shum\u00eb q\u00eb e ndave eksperienc\u00ebn t\u00ebnde me ne.<\/p>\n

 <\/p>\n

[\/vc_column_text][\/vc_column][\/vc_row]<\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

[vc_row][vc_column][vc_column_text] [\/vc_column_text][\/vc_column][\/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]Bjeshka Guri (intervistuesja)   Neri Ferizi (e intervistuara)   Akronimet: BG=Bjeshka Guri, NF= Neri Ferizi   BG: A po na tregon di\u00e7ka p\u00ebr veten m\u00eb shum\u00eb, kush je \u00e7ka b\u00ebn? NF: Ok. Un\u00eb jam Neri. Jam aktiviste e Shoq\u00ebris\u00eb Civile n\u00eb Mitrovic\u00eb. Me shoq\u00ebrin\u00eb civile ia kam fillu me punu q\u00eb kur kam qen\u00eb […]<\/p>\n","protected":false},"author":1,"featured_media":1033,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":""},"categories":[22],"tags":[],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/museumofrefugees-ks.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/1157"}],"collection":[{"href":"https:\/\/museumofrefugees-ks.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/museumofrefugees-ks.org\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/museumofrefugees-ks.org\/wp-json\/wp\/v2\/users\/1"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/museumofrefugees-ks.org\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=1157"}],"version-history":[{"count":2,"href":"https:\/\/museumofrefugees-ks.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/1157\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":1363,"href":"https:\/\/museumofrefugees-ks.org\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/1157\/revisions\/1363"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/museumofrefugees-ks.org\/wp-json\/wp\/v2\/media\/1033"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/museumofrefugees-ks.org\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=1157"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/museumofrefugees-ks.org\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=1157"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/museumofrefugees-ks.org\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=1157"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}